Dr. Ahmet OZANSOYGiriş: 02.02.2014 - 23:58Güncelleme:22.01.2023 - 12:48

6893OKUNMA

Bilardo, Langırt ve Play-Station Salonları Yandılar!

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda yer alan bazı vergi ve harçların miktarlarını, kanunda belirtilen alt ve üst sınırlar içinde kalmak koşuluyla, her yıl belirleme yetkisi, aynı Kanun’un 96’ncı maddesi ile Belediye Meclislerine verilmişti.

Bu madde, Anayasa Mahkemesi’nin 19.05.2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2011/175 sayılı kararı ile Belediye Meclislerinin vergi miktarı belirleyemeyeceği gerekçesi ile iptal edildi.

11 Haziran 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6487 sayılı “Bazı Kanunlar ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”un 16’ncı maddesi ile 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 96’ncı maddesinin (A) fıkrası “Bakanlar Kurulu, bu Kanunda en az ve en çok miktarları gösterilen vergi ve harçların tarifelerini belediye grupları itibarıyla tayin ve tespit eder” şeklinde değiştirilerek daha önce Belediye Meclislerine verilmiş olan yetki, Anayasa’ya uygun şekilde Bakanlar Kurulu’na verildi.

Bakanlar Kurulu’nun; 18 Aralık 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2013/5585 sayılı BKK ile yaptığı belirleme sonrası eğlence vergisi tarifesi aşağıdaki gibi oldu.

Niye yandılar?

Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere Bakanlar Kurulu’nun yetki kullanabildiği alan tarifenin “III- Biletle Girilmesi Zorunlu Olmayan Eğlence Yerleri” ile ilgili kısmıdır. İlk 2 kısımda (biletle girilen yerler ve müşterek bahisler) oranlar kanun ile belirlenmiştir. Gerçi Bakanlar Kurulu, bu ilk iki kısımda yer alan eğlence vergisi yüzdelik oranlarını birlikte veya ayrı ayrı bir katına kadar artırmaya veya sıfıra kadar indirmeye yetkilidir, ancak Bakanlar Kurulu bu yetkisini kullanmamıştır.

Bakanlar Kurulu, tarifenin 3’üncü kısmında yaptığı belirlemede ise bugüne kadar yapılmayan bir sınıflandırma yapmıştır. Daha önce belediye meclislerince, genellikle eğlence yerinin metrekare olarak büyüklüklerine göre günlük belli bir tutar belirlenmekte iken Bakanlar Kurulu;

1. Bar, pavyon, gazino, gece kulübü, diskotek, kabare, dansing gibi eğlence yerleri için metrekare büyüklüğü
2. Bilardo ve masa futbolu gibi eğlence yerleri için ise oyun aleti sayısı

ölçütünü getirmiştir. Ve kıyamet kopmuştur!

Kıyametin sebebi, belirlenen bu ölçütlere göre; elde edilen ortalama hâsılatlar bakımından çok farklı olmayan işletmelerin aylık eğlence vergisi tutarları bakımından uçurum derecesinde farklılıkların ortaya çıkmasıdır.

Tablo incelendiğinde; belediyenin birinci sınıf büyüklükte sayıldığı (ki, hemen tüm iller bu kapsamda) bir şehirde 5 yıldızlı otel içinde yer alan bar, dancing, gazino, diskotek gibi bir işletmenin (ayın her günü faaliyette olsa bile) aylık ödeyeceği en yüksek eğlence vergisi tutarı 80.-TL x 30 gün = 2.400.-TL olmaktadır. Bu tür yerlerin bu bedelden daha yüksek bir eğlence vergisi ödemeleri mümkün değildir. Hatta çoğu kez bu tür yerler haftada (cuma, cumartesi, çarşamba gibi) sadece belli günler faaliyet gösterdiklerinden gerçekte ödeyecekleri vergi 2.400.-TL’nin bile çok altında olabilecektir.

Oysa yine aynı şehirde bulunan örneğin 10 bilardo masası, 10 langırt masası ve 30 adet de play-station konsolu olan bir işletmenin toplam 50 oyun aleti için ödeyeceği aylık eğlence vergisi tutarı  [(1 oyun aleti x 5.-TL) + (49 oyun aleti x 3.-TL)] x 30 gün = 4.550.-TL olmaktadır. Eğer oyun aleti sayısı 100 olursa bu tutar aylık 9.060.-TL’ye çıkmaktadır.

200 metrekare büyüklüğündeki bir işletmeye yaklaşık 100 adet play-station konsolu yerleştirilmesi mümkündür. Bu işletme aylık yaklaşık 9.000.-TL eğlence vergisi öderken, aynı büyüklükte bir gazino sadece (40.-TL x 30 gün =) 1.200.-TL eğlence vergisi ödeyecektir. Eğer bu gazino veya disco 5 yıldızlı bir otel içinde olursa (bu durumda otelin tüm büyüklüğü değil, sadece disco, bar vb. olarak kullanılan alan dikkate alınacaktır) bu defa da en fazla (80.-TL x 30 gün =) 2.400.-TL eğlence vergisi ödeyecektir.

Oyun aleti başına yapılan vergileme, kendi içinde bir başka adaletsizlik daha doğurmaktadır. Sözgelimi 1 bilardo masasının kapladığı alana 5-6 play-station konsolu sığabilmektedir. Bu durumda ortalama metrekare büyüklükleri aynı olan bir play-station salonu, bilardo salonuna göre çok daha fazla vergi ödemektedir.

Durumun çarpıklığı ortadadır. Bu yeni düzenleme ile daha önce ortalama 900.-TL ya da 1.000.-TL eğlence vergisi ödeyen oyun salonları birden bire sekiz dokuz kat daha yüksek tutarda 9.000.-TL’ye kadar eğlence vergisi ödeme zorunluluğuyla karşı karşıya kalmışlardır.

Yapılan Düzenleme Hukuka Uygun mu?

2464 sayılı Kanun’un 21’nci maddesinde yer alan tarife incelendiğinde; biletle girilmesi zorunlu olmayan eğlence yerlerinden günlük en az 5.-TL, en çok da 100.-TL alınabileceği görülmektedir. Buna göre, bahse konu tarifenin “III- Biletle Girilmesi Zorunlu Olmayan Eğlence Yerleri”nden alınabilecek aylık verginin üst sınırı (30gün x 100.-TL =) 3.000.-TL olabilir.

Bu anlamda hesaplanan verginin aylık 3.000.-TL’yi aşması durumunda alınabilecek verginin üst sınırının 3.000.-TL olacağı iddia edilebilir. Lakin 2464 sayılı Kanun’un 96’ncı maddesinin “c” bendine göre de; “Bakanlar Kurulu bu Kanunda yer alan maktu vergi ve harçların en az ve en çok miktarlarını belirleyen hadleri birlikte veya ayrı ayrı yahut her vergi ve harçla ilgili tarifelerde yer alan en az ve en çok hadleri birlikte veya ayrı ayrı on katına kadar artırmaya ve Kanun’da yazılı hadlerden az ve bu hadlerin on katından çok olmamak üzere yeni hadler tespit etmeye ve 21’inci maddede yazılı Eğlence Vergisi nispetlerini birlikte veya ayrı ayrı bir katına kadar artırmaya veya sıfıra kadar indirmeye yetkilidir.”

Yukarıda yaptığımız hesaplamaya göre “bar, pavyon, gazino, gece kulübü, diskotek, kabare, dansing gibi eğlence yerleri”nden alınabilecek en yüksek vergi günlük 80.-TL olarak belirlendiğinden tarifenin bu kısmı için Bakanlar Kurulu’nun yukarıda bahsedilen artırma yetkisini kullanmadığı anlaşılmaktadır. 100.-TL’lik günlük sınır burada aşılmamaktadır.

Fakat tarifenin “Bilardo ve masa futbolu gibi eğlence yerleri” için belirlenen kısmında bu konuda çok ciddi bir problem vardır. Tarifede, birinci sınıf belediye olan bir şehirde ilk oyun aleti için 5.TL, sonraki her bir oyun aleti için 3.-TL günlük vergi öngörülmüş ve bir üst sınır belirtilmemiştir. Buna göre 33 oyun aleti olan bir işletmenin günlük 101.-TL eğlence vergisi ödemesi gerekmektedir ve bu da günlük 100.-TL’lik üst sınırı aşmaktadır. 32 oyun aleti için günlük vergi 98.-TL’de kalmaktadır. Burada sorun yoktur ancak 33 oyun aleti ve üstüne çıkıldığında verginin günlük tutarı yasal sınırı aşmaktadır.

Tarifede herhangi bir üst limit belirtilmediğine göre; bu durumda Bakanlar Kurulu’nun, yetkisini kullanarak bu işletmeler için kanuni haddi 10 katına kadar artırdığı iddia edilebilir mi?

Bu soruya evet cevabını verirsek, bu işletmeler için günlük vergi sınırı (100.-TL x 10 kat =) 1.000.-TL’ye aylık da ortalama 30.000.-TL’ye çıkartılmış demektir. Bu durumda oyun aleti sayısı 333’ü geçtiğinde günlük vergi yasal sınırın 10 katı olan 1.000.-TL’yi aştığından daha fazlası için artırım yapılamayacaktır.

Kanaatimizce, Bakanlar Kurulu’nun üst sınır belirtmemek suretiyle “Bilardo ve masa futbolu gibi eğlence yerleri” için günlük yasal vergi üst sınırını 10 kat artırdığı iddia edilemez. Eğer böyle bir irade mevcut olsaydı, tarifenin her bir kısmı için kaç kata kadar artırma yetkisinin kullanıldığının Bakanlar Kurulu Kararı’nda ayrıca belirtilmesi gerekirdi. Tarifenin diğer hiçbir satırı için bu yetki kullanılmazken sadece oyun aleti bulunan işyerleri için, hem de 10 kata kadar artırma yetkisinin tamamının bir seferde kullanılması gerçekçi ve adil değildir.

Sorun, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Bakanlar Kurulu Kararı’na esas olan tarifeyi düzenlerken, yeterince titiz çalışmamasından kaynaklanmaktadır. Bu konudaki diğer problemleri daha önce yine VergiAlgı.Net’te yayımlanan “2014 Yılı Belediye Vergileri Belli Oldu. 2013 Yılı Problemli!” başlıklı makalemizde anlatmıştık. ( http://www.vergialgi.com/2014-yili-belediye-vergileri-belli-oldu-2013-yili-problemli )

Ne yapılmalı?

Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen tarifede “Bilardo ve masa futbolu gibi eğlence yerleri” için çok yüksek tutarlar belirlenirken, kanaatimce “bar, pavyon, gazino, gece kulübü, diskotek, kabare, dansing gibi eğlence yerleri” için de oldukça düşük eğlence vergisi tutarları belirlenmiştir. Esasında; oyun aleti sayısı veya metrekare büyüklüğüne göre yapılacak vergilendirmelerin adaletsizlik taşıyacağı baştan bellidir. 200 metrekarede faaliyet gösteren bir gazinonun hâsılatı, ortalama aynı büyüklükte bir işyerinde 100 play-station aleti bulunduran bir işyerine göre çok daha büyük olabilir. Oysa ödenen vergilerde durum her hal ve takdirde oyun makinesi başına vergilendirilen işletmeler aleyhine olmaktadır.

Diğer taraftan eğlence yerlerinin belirlenen ölçütlere göre vergilendirilmesinde bir başka problem daha vardır: Bu yerlerde vergileme çalışılan gün başına yapılmaktadır. Pek çok işletme daha fazla gün çalıştığı halde 1 ya da 2 gün çalıştığını beyan etmektedir. Diğer günlerde de çalışıldığının Vergi Usul Kanunu’na uygun olarak tespit edilmesi, belediyeler açısından (konu bütünlüğü bakımından burada değinemeyeceğim) pek çok teknik ve fiili zorluk da barındırmaktadır. Pek çok kere zabıtalar tarafından yapılan tespitlerde de, bu tür eğlence yerlerinin özelliklerinden kaynaklı asayişle ilgili problemlerle karşılaşılmaktadır.

Mevcut vergileme ölçütleri yerine, bu tür işletmeler için brüt hâsılat tutarı üzerinden bir vergileme yapılsa, hem yukarıda bahsedilen adaletsizlikler doğmayacak hem de hangi günler çalışılıp çalışılmadığının tespiti sırasında yaşanan güçlükler son bulacaktır. Bunun için ayrı bir beyannameye bile gerek yoktur. Bu işletmeler KDV beyannamesi verirken, beyannamede yer alan brüt hâsılat rakamı üzerinden “eğlence vergisi”ni de tahakkuk ettirirler. Tahsil edilen tutarları vergi daireleri, ilgili belediyeye aktarırlar. Ya da “vergi daireleri, bu vergilerin tahakkuku ve tahsili ile uğraşmasın” denilirse, bu durumda da her ay mükelleflerin brüt KDV hâsılatları belediyelere bildirilir veya güvenli bir şifre ile GİB sistemi üzerinden görmeleri sağlanır ve problem halledilebilir.   

Esasında; 1981 yılında kabul edilen 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun üzerinden 30 yıldan fazla bir zaman geçmiştir ve bu 30 yılda tüm dünya ile birlikte ülkemiz de görülmemiş bir hızla değişmiştir. Bahse konu Yasa’da yer alan pek çok gelir kalemi artık anlamını yitirmiş, bazı vergi kalemlerinin konularıyla ilgili olarak özel yasalar çıkmış ve belediyelerin yetkisi büyük ölçüde kalmamış, bazı vergilerin konusuyla ilgili olarak başka bakanlıklarca daha geniş çaplı düzenlemeler yapılmıştır. Bu Yasa’nın mevcut halinde yapılan her bir düzenleme, dar gelen bir gömleği giymeye çalışan adamın hali gibi, bir tarafı düzeltirken diğer tarafı patlatmaktadır. Bu nedenle belediye gelirlerinin topyekün ele alınarak çağa uygun yeni bir yasa çıkarmak zorunlu hale gelmiştir fakat bu konuda henüz atılmış bir adım bulunmamaktadır.

O zaman; şu anda fahiş tutarlarda eğlence vergisi tahakkuk ettirilen “Bilardo ve masa futbolu gibi eğlence yerleri” ne yapacaktır?

Bu tür işletmeler, haklarında tahakkuk ettirilen eğlence vergisine karşı “2464 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinde eğlence işletmelerinin ödeyeceği maksimum vergi tutarının günlük 100.-TL ile sınırlandırıldığı, Bakanlar Kurulu’nun üst sınırı 10 kat artırma yetkisinin olmakla birlikte, 2013/5585 sayılı BKK’nda Bakanlar Kurulu’nun bu yönde bir belirleme yapmadığı, bu nedenle ‘Bilardo ve masa futbolu gibi eğlence yerleri’ için günlük yasal vergi üst sınırının 10 kat artırdığının iddia edilemeyeceği, eğer böyle bir irade mevcut olsaydı, tarifenin her bir kısmı için kaç kata kadar artırma yetkisinin kullanıldığının Bakanlar Kurulu Kararı’nda ayrıca belirtilmesinin gerekeceği, tarifenin diğer hiçbir satırı için bu yetki kullanılmazken sadece oyun aleti bulunan işyerleri için, hem de 10 kata kadar artırma yetkisinin tamamının bir seferde kullanılmış sayılmasının gerçekçi ve adil olmayacağı” gerekçesi ile dava açabilirler.

Sonuç
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda yer alan bazı vergi ve harçların tutarlarının belirlenmesi kapsamında 2013/5585 sayılı BKK çıkartılmıştır. Yapılan belirleme sonucunda “bilardo ve masa futbolu gibi eğlence yerleri”için oldukça yüksek bir eğlence vergisi tutarı ortaya çıkmıştır. Öyle ki, pek çok işletme için Kanun’da belirtilen günlük 100.-TL’lik üst sınırın aşılması gündeme gelmiştir. BKK’nda açıkça bir belirleme yapılmadığından üst sınırın Bakanlar Kurulu’nca 10 katına çıkarılıp çıkarılmadığı hususu tartışılmaya başlanmıştır. Kanaatimizce Bakanlar Kurulu yasal üst sınırlarda bir artırım yapmamıştır. Bu nedenle “Bilardo ve masa futbolu gibi eğlence yerleri”için çalışılan günlerle sınırlı olmak üzere günlük ödenebilecek en yüksek eğlence vergisi tutarı 100.-TL’dir.

- Ahmet OZANSOY: “2014 Yılı Belediye Vergi ve Harçlarının Miktarları ve 2013/5585 Sayılı KHK’nin Yürürlük Tarihinden Kaynaklı Problemler”, İdari ve Mali Mevzuat, Aralık 2013, Sayı: 159, s.4-13.
- Vergi gün esasına göre hesaplandığından ayın 30 günden az ya da fazla gün içermesi halinde rakam değişecektir. Burada bir ay ortalama 30 gün kabul edilerek örneklendirme yapılmıştır.
- Ahmet OZANSOY: “Yol Harcamalarına Katılma Payında Anayasaya Aykırılık Sorunu”, İdari ve Mali Mevzuat, Aralık 2012, Cilt 13, Sayı 3, s.31-33.