Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Araştırmalar

Özkan ATİLA
Özkan ATİLA
1639OKUNMA

Türkiye’de ana portföy yatırımları ve vergilendirilmesi

Portföy Yatırımlarının Dağılımı

Yurtiçinde ve yurtdışında yerleşik yatırımcıların Türkiye’deki portföy yatırım stoku 2011 yılı sonu itibariyle aşağıdaki gibidir:

Yatırım TürüYurtiçi YerleşiklerYurtdışı Yerleşikler
Tutar (Milyon TL)% PayTutar (Milyon Dolar)% Pay
Mevduat (TL ve DTH ile Katılım Bankası Katılma ve Cari Hesabı)637.6607913.21913,9
DİBS67.037,58,335.75137,7
Hisse Senedi53.0726,645.58048
Yatırım Fonu26.6053,3--
Emeklilik Yatırım Fonu14.3091,8--
Eurobond6.4370,84060,4
Repo1.3550,2--
Toplam806.47510094.956100

Kaynak: Ekonomik Gelişmeler Raporu, Kalkınma Bakanlığı, Şubat 2012.

Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere yurtiçi yerleşiklerin portföyleri büyük ölçüde mevduat hesaplarından oluşmaktadır. Bunu sırasıyla DİBS (Devlet İç Borçlanma Senetleri), hisse senedi, yatırım fonu, emeklilik yatırım fonları, eurobond ve repo izlemektedir. Buna karşılık yurtdışı yatırımcıların portföylerinde ilk sırayı hisse senedi yatırımları oluşturmakta, bunu DİBS, mevduat ve son olarak eurobondlar izlemektedir.

Yurtdışında yerleşik dar mükellef gerçek kişiler tarafından söz konusu yatırım araçlarından elde edilen gelirler, tamamen tevkifat suretiyle vergilendirilmekte olup ayrıca beyanname verilmesine gerek yoktur. Yurtiçinde yerleşik tam mükellef gerçek kişiler bakımından ise genel kural tevkifat yoluyla vergilendirme olmakla birlikte, belli hallerde elde edilen gelirin beyanname ile bildirilmesi söz konusu olabilmektedir. Söz konusu yatırım araçlarından elde edilen gelirlere ilişkin yapılan vergilendirmenin genel esasları aşağıdaki gibidir.

Sadece Tevkifat Yoluyla Vergilendirilen Gelirler

Bir çok yatırım aracından elde edilen gelir sadece tevkifat yoluyla vergilendirilmekte olup, belirlenen tevkifat oranları hem yurtiçinde yerleşik tam mükellef gerçek kişiler için hem de yurtdışında yerleşik dar mükellef gerçek kişiler için aynıdır. Bununla birlikte yurtdışında yerleşik dar mükellef gerçek kişiler açısından, ilgili ülke ile yapılan çifte vergilemeyi önleme anlaşmasında daha düşük bir oran öngörülmüş ise bu oran uygulanacaktır. Tevkifat oranları aşağıdaki gibidir:

Mevduat faizleri, katılım bankaları kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları ile repo gelirleri için %15 oranında tevkifat yapılmaktadır.

Devlet İç Borçlanma Senetlerinin (01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen) dönemsel getirileri ile bunların elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar için %10 oranında tevkifat yapılmaktadır.

Aşağıda belirtilen, 01.01.2006 tarihinden sonra iktisap edilen, yatırım fonu ve yatırım ortaklıklarından elde edilen kazançlar üzerinden de %10 oranında tevkifat yapılmaktadır.

  • Menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar,
  • Menkul kıymet yatırım fonu katılma belgesinin fona iadesinden elde edilen kar payı, (sürekli olarak portföyünün %51’i İMKB’de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının katılma belgelerinin 1 yıldan fazla elde tutulanlarının ilgili fona iadesinden elde edilen kar payları vergilendirilmemektedir),
  • Borsa yatırım fonu katılma belgelerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar.

Emeklilik yatırım fonlarından yapılacak ödemeler de tevkifata tabi olup, tevkifat oranları aşağıdaki gibidir:

  • Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler %5
  • On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile diğer sandık ve sigortalardan on yıl süreyle prim veya aidat ödeyenlere ve vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler %10,
  • Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından 10 yıl süreyle prim, aidat ve katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemeler %15.

Yukarıda belirtilenler dışında her türlü hisse senedi, iştirak hissesi ve katılma intifa senetlerinden elde edilen kar payları %15 oranında tevkifata tabi olup, bu vergileme yurtdışında yerleşik dar mükellef gerçek kişiler için nihai vergilemedir.

Hiç Vergilendirilmeyen Gelirler

İMKB’de işlem gören veya işlem görmese de SPK kurul kaydına alınmış hisse senetlerinin (01.01.2006 tarihinden sonra iktisap edilen) elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar, tam mükellef kurumlara ait olup İMKB’de işlem görmeyen 2 yıldan fazla süredir elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar ile sürekli olarak portföyünün %51’i İMKB’de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının katılma belgelerinin 1 yıldan fazla elde tutulanlarının ilgili fona iadesinden elde edilen kar payları vergilendirilmemektedir.

Ayrıca, yurtdışında yerleşik dar mükellefler, Eurobondlar dolayısıyla elde ettikleri her türlü kazançları ile yatırım ortaklığı hisse senetlerinden elde ettikleri kar payları dolayısıyla vergilendirilmemektedirler.

Beyan Edilmesi Gereken Gelirler

Eurobondların (01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen) yurtiçinde yerleşik gerçek kişiler tarafından elden çıkarılmasından sağlanan kazançların endeksleme sonrası kalan tutarı tamamen beyan edilirken, söz konusu kıymetlerin dönemsel getirileri 2012 yılı için 25.000 TL’yi aşması halinde beyan edilecektir.

Ayrıca, yurtiçinde yerleşik tam mükellef gerçek kişilerin 2012 yılında beyana tabi gelirleri 25.000 TL’yi aşması halinde, hisse senetlerinden elde ettikleri kar payları da beyan edilecektir. Tam mükelleflere ait hisse senetlerinden elde edilen kar paylarının yarısı vergiden istisna olup, istisnaya isabet eden tutar dahil yapılan tevkifatın tamamı, beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor