Akrabanızın otomatik ödeme talimatı canınızı sıkmasın!
Fatura ödemek için vezneleri kullanmayalı bir hayli zaman oldu. Ödemelerimizin çoğunu bilgisayarımız ya da telefonumuzdan yapıyoruz artık. Hatta bankaya fatura ödemeye gittiğimizde ATM’yi gösteriyorlar. Kredi ürünü satın aldıysak faturalar için zaten bir otomatik talimatı vermek durumundayız.
Aslına bakarsanız büyük kolaylık otomatik ödeme talimatı. Ödeme günü derdi yok, kuyrukta beklemek yok. Günü geldiğinde hesaptan çekiliyor para. Hesaptan para yoksa ilk giren paradan tahsil ediliyor.
Emekli aylığı alanlar da hem kolaylık olsun diye hem de kredi çekebilmek için elektrik, su, internet ve hattakredi ve kredi kartı ödemeleri için otomatik ödeme talimatı verebiliyorlar. Emekli aylığı yatınca para hesaptan çekiliyor. Bankaya gitme derdi yok, para üstü yok vs.
Emekli aylıkları kişinin aylık aldığı statü ve tahsis numarasına göre peşin olarak ödeniyor. SSK emeklileri her ayın 17’si ile 26’sı arasında alıyor aylıklarını. Bağ-Kur emeklileri her ayın 25’i ile 28’i arasında alıyorlar. Emekli Sandığı emeklileri genel olarak her ayın 1’inde alırlar aylıklarını, sayıca az da olsa her ayın 2’si ile 5’i arasında aylık alanlar da var.
Emeklinin aylık günü geldiğinde izleyen ay için peşin bir ödeme yapılıyor. Aylığın kesilmesini gerektiren bir durum ortaya çıkarsa peşin ödenen aylık geri istenmiyor. İstenmiyor istenmemesine de kimi durumlarda aylık yatmaması gerekirken aylık yatmış olabiliyor. İşte o zaman işler karışabiliyor.
SGK tarafından ödenen aylıklar bankaya gönderilmeden birkaç gün önce tahakkuk ettirilir. Ödeme tarihinden bir iki hafta önce de bankaya gönderilir. Ödeme günü geldiğinde aylık serbest bırakılır ve tahsile hazır hale gelir. Dolayısıyla aylığın gönderilmesi ile ödenecek gün arasında 10-15 günlük bir fark vardır.
Aylık günü geldiğinde emekli, parasını çeksin veya çekmesin o para onun hakkıdır; hatta o gün ölse bile. Aylık günü ölümlerde sorun yok ama para bankaya gönderildikten sonra ödeme günü gelmeden ölen kişiler için gönderilmiş aylıklar haliyle yersiz oluyor.
Yersiz gönderilmiş aylıklar banka tarafından SGK’ya iade edilir. Aylık tam iade edildiyse sorun yok ama eksikse vefat edenin kalanları bu tutardan sorumlu olabiliyor. Vefat eden akrabanız ve hatta akrabanızın eşi, çocuğu, kaynanası veya kayınbabası(1) olsa bile.
Aylığın bankaya gönderilmesiyle ödeme günü arası ölümlerde, ölüm olayından SGK’nın ya da bankanın haberdar olması bir hafta kadar zaman alıyor. Aylıkta otomatik ödeme talimatı varsa para çoktan kesilmiş oluyor. Dolayısıyla banka da SGK’ya eksik aylık gönderiyor. Eksik kısım yersiz ödemeye dönüşüyor.
Yersiz ödemeler 5510 sayılı Kanunda özel olarak düzenleniyor. Düzenlemeye göre yersiz ödemenin sebebi SGK hatası ise beş yıl faizsiz, kişi kusuru ise on yıl faizli geriye dönük tahsil ediliyor. Emeklinin iade gelen parası eksik olduğunda ise bu durum kişi kusuru kapsamına giriyor. Ölümün ardından aynı dosya ile başkalarına ölüm aylığı bağlanacaksa kesinti yeni aylıktan yapılıyor. Aylığa girecek kimse yoksa yersiz ödeme mirasa dönüşüyor. Kişi kusuru olduğu için de yattığı tarihten itibaren faiz işliyor.
Örneğin babaannenizin vefatından önce evlendiği cici dedenizin emekli aylıklarını her ayın 20’sinde aldığını ve maaş günü de aylığının üçte biri kadar fatura vb. otomatik ödeme talimatı kesildiğini düşünelim. Bu kişi ayın 18’inde öldüğünde, iki gün sonra yatan aylık yersiz ödeme olacaktır. Bankanın ölümden haberi olamayacağı için faturalar maaştan kesilip kalan tutar da SGK’ya iade edilecektir.
SGK’ya iade edilen tutar eksik olduğundan borç çıkarılır. Cici dedenizin aylığını alacak birileri varsa borç onların aylıklarından kesilir. Şayet aylığa girecek kimse yoksa borç, miras hukukuna göre önce babaannenize, oradan vefat eden babanıza oradan da size ve kardeşlerinize kadar gelebilir. Hem de faiziyle.
Böyle bir sürpriz yaşamak istemiyorsanız yakınlarınızın vefatı halinde; bu kişinin SGK’dan aylık alıp almadığını, aylığını alacak başka kimse olup olmadığını, maaşında otomatik ödeme talimatı olup olmadığını ve son olarak sizin mirasçı olup olmadığınızı araştırmanızda yarar var. Yoksa icradan gelen borç canınızı sıkar.
Miras hukukuna göre nerden ve ne zaman miras geleceği belli değildir. Tıpkı gelen mirasın borç mu hak mı belli olamayacağı gibi.