Emrah AKINGiriş: 29.10.2017 - 22:31Güncelleme:29.10.2017 - 22:34

1969OKUNMA

2018 Bütçesi Cebimize Nasıl Yansıyacak?

2018 Bütçe Kanun Tasarısı 17 Ekim’de TBMM’ne sunuldu. Bütçe Kanunları, önemli mali ve ekonomik perspektifler içeren metinler. Bütçe Tasarı’nın gelir tahminleri, 2018’de karşılaşmamız muhtemel mali tabloya ilişkin ciddi işaretler taşıyor. Önce Tasarı’nın temel büyüklüklerine, sonra da 2018’de cebimizden çıkacak vergilere bakalım.

2018 Bütçesi’nin temel büyüklükleri…
Maliye Bakanı Sn. Ağbal’ın açıklamalarından ve TBMM’ne sevk edilen Bütçe Kanun Tasarısı’ndan gördüğümüz kadarıyla 2018 için planlanan temel bütçe büyüklüklerimizi aşağıdaki gibi özetlemek mümkün

(*) Red ve iadeler dahil 667.3 milyar TL

2017 için hedeflenen 46,9 milyar TL bir “bütçe açığı”; yılsonunda 60 milyar TL’yi rahatlıkla aşacak gibi görünüyor. 2018 için öngörülen açık rakamı da oldukça iddialı ve 2018’de de kuvvetli genişletici maliye politikasının uygulanacağına işaret ediyor. Kurumlar Vergisi ve MTV’deki artışlarla somutlaşan vergi artışlarının yanında, 2018’de çeşitli vergi indirim ve teşvikleri de görebiliriz.

2018 için öngörülen açık tahmini eğer tutturulursa, 2018 sonunda bütçe açığının GSMH’ya oranının %1,9 ila %2,2 bandında gerçekleşeceğini ve konuyla alakalı Avrupa Birliği’nin %3’lük Masstricht Kriteri’nin 2018’de de sağlanacağını söyleyebiliriz.

Özetle, bütçe açığında 2018’de planlanan ciddi artış; kamu kesiminin önümüzdeki yıl genişletici “maliye politikaları” ile yine ekonominin içinde olacağına işaret ediyor.

Şimdi, kısaca 2018’de toplanması planlanan başlıca vergi gelirlerinin (red ve iadeleri dikkate almadan) ayrıntısına bakalım.

Gelir ve Kurumlar Vergisi rakamları bize ne söylüyor?
2018’de “Gelir Vergisi” tahsilatının 127,3 milyar TL olması öngörülüyor. Bu 2017’ye kıyasla yüzde 13,4 civarında bir artış anlamına geliyor. “Kurumlar Vergisi” tahsilatının ise 2017’ye kıyasla yüzde 24 artışla 70,7 milyar TL olması bekleniyor. Yani kurumlar vergisinde artış beklentisi, gelir vergisindekinden oldukça yüksek. Kurumlar vergisine ilişkin gelir tahmini yapılırken, yüzde 20 olan vergi oranının yüzde 22’ye yükseleceği ve bunun da geçici kurumlar vergisini artıracağı dikkate alınmış gibi görünüyor. Vurgulamakta yarar var, Türkiye ölçeğindeki bir ülke için kurumlar ve gelir vergisi rakamlarının pek tatmin edici olduğunu yine de söylemek zor. Bu durumun temel nedeni ise “kayıt dışı ekonominin” oranının GSMH’nın yüzde 20 ila 25’i arasında seyretmesi ve türlü önlemlere rağmen düşürülememesi. Özetle, kayıt dışı ekonomiye ciddi bir neşter vurmadan bu iki vergiden beklenen performansın görülmesi oldukça zor. Yüzde 22’ye yükseltilen kurumlar vergisi oranının, kayıt dışı ekonomi ile mücadele yolunda olumsuz bir etkisi olacağını da öngörmemiz lazım.

Vergileri yine ÖTV ve KDV sırtlayacak!
2018’de de ÖTV hem toplam bütçe gelirlerimiz içinde hem de toplam vergi gelirlerimiz içinde en yüksek paya sahip gelir kaynağı olarak dikkat çekiyor. 2018 için planlanan ÖTV geliri yüzde 8,4 artışla 147,5 milyar TL. Özetle 2018’de vergi gelirlerimizin yaklaşık yüzde 22’si ÖTV’den gelecek ki bu oldukça yüksek bir oran.

ÖTV’nin içerisinde de her zaman olduğu gibi “petrol ve doğalgaz ürünleri (68,5 milyar TL) ve tütün mamulleri (37,8 milyar TL)” başı çekiyor. Arkalarından da 23,5 milyar TL ile “motorlu taşıt araçları” geliyor. ÖTV’de planlanan artış -geçtiğimiz yıllara kıyasla- bir miktar düşük. Bu durumu 2018’de iç ekonomi çok hareketli olmayacak şeklinde de okuyabiliriz.

Belirtelim, ÖTV, KDV’nin matrahına girdiği için ek bir KDV yükü de yaratıyor. Çok kaba bir hesapla, üzerinden toplam 147,5 milyar TL ÖTV alınan tüm ürünlerin %18 KDV’ye tabi olduğunu varsayarsak; bu ürünler üzerinden ÖTV nedeniyle yaklaşık 26,5 milyar TL de ek KDV tahsil edileceğini söyleyebiliriz.

ÖTV konusunda dikkat çekici iki noktayı daha paylaşalım. ÖTV kaynakları arasında en yüksek artışlar yüzde 124,4 ile “kolalı gazozlar” ve yüzde 30,5 ile “dayanıklı tüketim ve diğer mallarda” karşımıza çıkıyor. Kolalı gazozlardaki artış, torba yasa tasarısı ile ÖTV kapsamına dahil edilen meyveli gazozlar ve enerji içeceklerinden kaynaklanacak gibi görünüyor. Dayanıklı tüketim ve diğer mallarda vergi, ÖTV’nin torba liste de denilen 4 sayılı listesine göre alınıyor. Bu listede, beyaz eşyalardan, elektronik ve kozmetik ürünlerine kadar geniş bir yelpazedeki mallar var. Bütçe tasarısındaki ciddi artış rakamına bakarak, 2018’de bu listeye bazı yeni malların gireceğini öngörebiliriz.

2018 için tahsili öngörülen ÖTV ve KDV (dâhilde 122,4 milyar TL ve ithalatta 107,8 milyar TL) toplamı 322,9 milyar TL civarında. Diğer bir anlatımla, 2018’de toplam vergi gelirlerinin yüzde 56’dan fazlası sadece ÖTV ve KDV’den gelecek. Bu tabloya bakarak, 2018’de de vergi gelirleri içerisinde ağırlığın yine “dolaylı vergiler” lehine olduğunu söylemek mümkün; kaldı ki bu rakamların içerisinde 2018’de 15,3 milyar TL’ye ulaşacak olan Banka ve Sigorta Muameleleri ve 4 milyar TL’lik Özel İletişim Vergisini de eklemiş değiliz.

Bu aşamada altını çizmemiz gereken bir nokta da enflasyon konusu. Nispi vergilerin karakteristiği gereği, ürünlerin fiyatına ve dolayısıyla enflasyona yansımaları da ciddi oluyor. Örnek verelim, Merkez Bankası’nın hesaplamalarına göre, üzerinden %65,25 nispi ÖTV alınan bir paket sigarda meydana gelen 1 birimlik maliyet artışı, sigara fiyatına tam 8 kat yansıyor. Bu durumun doğal sonucu olarak küçük maliyet artışları bile enflasyonu dramatik şekilde arttırıyor. Özetle ÖTV ve KDV oranlarındaki her artışın enflasyon politikasına da ciddi bir zarar verebileceğini öngörmek lazım.

Motorlu Taşıtlar Vergisine ne getirecek?
TBMM gündemindeki yasa tasarısı nedeniyle, Motorlu Taşıtlar Vergisi son dönemin en popüler vergisi. Torba yasa ile ilan edilen dramatik -akabinde bir miktar düşen- artış oranı ve 2018’den itibaren iktisap edilecek otomobiller için getirilen “taşıt değeri” kriteriyle MTV oldukça dikkat çekiyor. MTV’nin 2018 bütçe tasarısı içindeki büyüklüğü yüzde 22,7 artışla 13,6 milyar TL. Önceki yıllardaki MTV artış oranlarının yüzde 10-15 bandında olduğunu da belirtelim. Altını çizmekte yarar var, 1 Ocak 2018’den itibaren satın alınacak araçlara uygulanacak “taşıt değeri” kriteri 2018 ve takip eden yıllarda MTV gelirlerini ciddi biçimde arttırmaya aday.

Neredeyse hiç tahakkuk ve tahsilat sıkıntısı olmayan MTV, 2018 bütçesi için de sağlam ve güvenilir bir vergi geliri olarak karşımıza çıkacak gibi görünüyor.

Harçlar, Damga ve Özel İletişim Vergisi
2018’de “azalış” öngörülen tek vergi Özel İletişim Vergisi (ÖİV). Şu an TBMM gündeminde olan torba yasa tasarısı ile üçlü oran yapısından yüzde 7,5’lik tek bir orana geçilen ÖİV için 2018’de cebimizden 4 milyar TL çıkacak. 1999 Marmara Depremi’nin ardından “geçici” olarak getirilen ve sonradan kalıcı hale gelen ÖİV, bütçe içerisindeki yerini hala koruyor.

2018 Bütçe Tasarısı içinde Damga Vergisi de 18 milyar TL ile yerini almış durumda. Bu rakam 2017’ye göre Damga Vergisi’nin %16,8 artacağı anlamına geliyor. Geçtiğimiz dönemde, Damga Vergisi yükünün azaltılması için atılan ciddi adımlara rağmen, Damga Vergisi hala bütçede ciddi bir ağırlığa sahip. Ülkemizi “iş yapma kolaylığı endekslerinde” alt sıralara çeken, sözleşme taraflarını kayıt dışı sözleşme yapma konusunda motive eden, sözleşme yapma özgürlüğünü zedeleyen ve yarattığı ciddi maliyetler nedeniyle uluslararası yatırımların ülkemize çekilmesini zorlaştıran damga vergisinin daha ciddi miktarlarda düşürülmesi veya kaldırılması için 2018’de ek adımların atılması yararlı olacaktır diyebiliriz.

Harçlar da bütçenin önemli kalemleri arasında. Çok geniş bir yelpazeye yayılan harçlar için 2018’de yüzde 22,2’lik bir artışla 23,7 milyar TL bir gelir tahsilatı bekleniyor. Bu tutarın 13,4 milyar TL’sinin de tapu harçlarından geleceğini belirtelim.

Tasarı’da dikkat çeken diğer noktalar neler?
Tasarıya bakınca 2018’de 12 milyar TL “Para Cezası” salınacağı da görülüyor. Bu tutarın 3,2 milyar TL’sinin “Trafik Para Cezası” olmasının planlandığını söyleyelim.

Tasarıya göre 2018’de “kamu lojman” satışlarından 5 milyon TL bekleniyor. Uzun süredir tartışılan bir konu olan lojman satışına ilişkin olarak yakın dönemde Sn. Ağbal, üçbin kamu konutunun satışından 500 milyon TL gelir beklendiğini belirtmişti; ancak bu rakam tasarıya henüz yansımamış gibi görünüyor.

2018’de vergi gelirleri için 67,9 milyar tutarında bir “red ve iade” bekleniyor. Bu red ve iade rakamı sonrasında vergi gelirleri nette 599,4 milyar TL’ye düşüyor. Red ve iade tutarı içinde en büyük pay her zaman olduğu gibi 56,4 milyar TL ile KDV’ye ait.

Bütçenin gider tarafına da kısaca bakalım…
762,8 milyar TL olarak öngörülen bütçe giderleri içindeki aslan payı 299,4 milyar TL ile “cari transferlere” ait. Cari transferler, kamunun cari nitelikteki mal ve hizmet alımlarını finanse etmek için yaptığı karşılıksız ödemeleri kapsıyor. 2017’de cari transferlerin 249,3 milyar TL öngörüldüğünün de altını çizelim. Bu rakamın üzerine, 66 milyar TL öngörülen “mal ve hizmet alım giderleri” de eklenince, kamu kesiminin 2018’de iç piyasada oldukça etkin olacağı öngörülebilir.

Giderler içinde ikinci büyük kalem 183,1 milyar TL ile “personel giderleri”. 2018’de 71,7 milyar TL “faiz gideri” öngörüldüğünü de vurgulayalım.

Sorumlu vergicilik bakışıyla…
2018 Bütçe Kanun Tasarısı’na bakınca, bütçe ve dolayısıyla vergi gelirlerimizin hala büyük oranda “dolaylı vergilere” dayanıyor olduğu görülüyor. Dolaylı vergilerin, ekonomik konjonktürün olumsuz etkilerine çok daha hızlı tepki verdikleri düşünülünce, 2018’de yaşanabilecek ekonomik dalgalanmaların, bütçe gelirleri üzerinde -özellikle de ÖTV ve KDV kanalı üzerinden- ciddi etkisi olacağını öngörebiliriz. Muhtemel ekonomik dalgalanmalar ve genişletici maliye politikaları neticesinde ortaya çıkacak olan gelir ihtiyacının, 2018’de de ek vergisel tedbirleri sürekli gündemde tutacağını söylemek mümkün. Bu tedbirlerin içerisinde, ÖTV ve KDV’yi sıklıkla duymamayı ve kayıt dışı ekonomi üzerinden yaratılacak doğrudan vergi tahsilatı ile bu muhtemel ihtiyaçların karşılanmasını dileyelim.