2017 Yılı Basit Usulde Tespit Edilen Ticari Kazançların Beyanı
Her takvim yılının ilk dört ayı yıllık vergilendirmeye ilişkin yükümlülüklerin olduğu aylardır. Ocak/2018’de Motorlu Taşıtlar Vergisini birinci taksiti ile başlayan süreç, Şubat/2018 ayında diğer ücretlilerin vergisinin vergi dairesi tarafından hesaplanması ve basit usulde vergilendirilen ticari kazanç sahiplerinin yıllık beyanname vermesiyle devam etmektedir. Mart ayında ise yedi gelir unsurunu elde eden gerçek kişi mükellefler yıllık beyanname verirken, Nisan/ayında da kurumlar vergisi mükelleflerinin vereceği kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesiyle sona erecektir.
Gelir vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbabı, kazancın tespit usulü bakımından ikiye ayrılmakta olup bunlar basit usulde gelir vergisine tabi olanlar ile gerçek usulde gelir vergisine tabi olanlardır. Basit usulde ticari kazanç; bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. Basit usulde vergilendirme kapsamında bulunan mükelleflere, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden farklı bir takım kolaylıklar sağlanmıştır. Basit usulde vergilendirilen mükellefler, kazancın tespiti ve Vergi Usul Kanununun defter tutma hükümleri hariç; bildirme, vesikalar, muhafaza, ibraz, diğer ödevler, ceza hükümleri ile bu Kanun ve diğer kanunlarda yer alan ikinci sınıf tüccarlar hakkındaki hükümlere tabidirler. GVK’da basit usulden yararlanamayacak olanlar maddeler halinde belirtilmiştir.
Basit usulde vergilendirmede; defter tutulmaz, vergi tevkifatı yapılmaz ve muhtasar beyanname verilmez, geçici vergi ödenmez, buna ilişkin beyanname verilmez ve bildirimde bulunulmaz, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisnadır, ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmaz. Mükellefler tarafından alınan ve verilen belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarındaki bürolarda tutulmaktadır. Ancak, isteyen mükellefler kayıtlarını hiçbir yerden izin almadan kendileri tutabilecekleri gibi meslek mensuplarına da tutturabilirler.
Öte yandan, Maliye Bakanlığı Kanunla kendisine verilen yetki çerçevesinde yayınlamış olduğu 486 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile serbest meslek erbapları, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ile basit usule tabi mükellefleri Defter-Beyan Sistemi kapsamına almış bulunmaktadır. Defter-Beyan Sistemi ile vergisel ve ticari işlemlerin elektronik ortamda kayıt altına alınması, defter ve beyannamelerin elektronik olarak oluşturulması ve muhafaza edilmesi, bu sayede yükümlülüklere ilişkin bürokratik işlemlerin ve uyum maliyetlerinin azaltılması amaçlanmaktadır. Defter-Beyan Sistemini kullanmak zorunda olan mükelleflerin, 31.12.2017 tarihine kadar başvuruda bulunması gerekmekle beraber, serbest meslek erbapları ve basit usule tabi mükellefler için bu kurala istisna getirilmiştir. Buna göre, serbest meslek erbapları 31 Ocak 2018, basit usule tabi mükellefler ise 30 Haziran 2018 tarihine kadar başvuruda bulunabileceklerdir.
Basit usule tabi olmanın şartları ise genel şartlar ve özel şartlar olarak hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, Bakanlar Kurulu Kararları uyarınca gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerde bulunmaktadır. Ortaklıkların basit usule tabi olup olmadığının tespitinde, iş hacmi ölçüleri ile yıllık kira bedelleri toplu olarak dikkate alınmaktadır. Ortaklıklarda, ortakların birinin gerçek usule tabi olması diğer ortakları da gerçek usule tabi hale getirmektedir. Aynı işte ortak olarak çalışanlar hakkında, Gelir Vergisi Kanununda belirtilen yıllık kira bedeli ve iş hacmi ölçüleri toplu olarak değerlendirilmektedir.
Geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan oluşan mükellefler, 1-25 Şubat 2018 tarihleri arasında yıllık beyannamelerini kayıtlı bulundukları vergi dairesine vereceklerdir. Ancak, basit usulde tespit edilen ticari kazanç yanında beyana tabi başka bir gelir unsurunun bulunması halinde, 2017 yılı kazançlarına ilişkin yıllık beyanname 1-25 Mart 2018 tarihleri arasında verilecektir. Beyanname, kayıtlı bulunulan vergi dairesine elden verilebileceği gibi posta ile de gönderilebilecektir. Mükellefler beyannamelerini, elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış olan, basit usul mükelleflerinin bağlı olduğu meslek odaları veya 3568 sayılı Kanun uyarınca yetki almış olup bağımsız çalışan serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirler aracılığı ile elektronik ortamda gönderebileceklerdir.
2017 yılı kazançlarına ilişkin olarak verilecek beyannameler üzerinden hesaplanan gelir vergisi iki eşit taksitte ödenecek olup birinci taksitin 28 Şubat 2018 tarihine kadar, ikinci taksitin ise 30 Haziran 2018 tarihine kadar ödenmesi gerekmektedir. Basit usulde tespit edilen ticari kazanç yanında beyana tabi başka bir gelir unsurunun bulunması halinde Mart ayı içerisinde verilecek beyannameler üzerinden hesaplanan gelir vergisi ise Mart ve Temmuz/2018 aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenecektir.
Yıllık beyanname ile tahakkuk eden gelir vergisi; vergi tahsiline yetkili olan banka şubelerine, bağlı bulunulan vergi dairesine, bağlı bulunulan vergi dairesinin bildirilmesi şartı ile herhangi bir vergi dairesine ödenebilecektir. Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. Bu fark, faaliyetle ilgili olarak alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ve hâsılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanır. Kazancın bu şekilde tespiti sırasında emtia ticareti ile uğraşanlarca; hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri hâsılata, hesap dönemi başındaki emtia mevcudunun değeri giderlere ilave edilecektir. Ancak, kullanılan sabit kıymetler gider yazılmaz ve üzerlerinden amortisman hesaplanmaz. Kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflerin ticari kazançları gerçek usulde tespit edilen mükellefler gibi defter tutma yükümlülükleri bulunmamaktadır.
Basit usulün şartlarına haiz olanlardan, bu usulden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildirenler dilekçelerinde belirttikleri tarihten veya izleyen takvim yılı başından, yeni işe başlayanlar ise işe başlama tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirileceklerdir. Basit usule tabi olmanın şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilirler.
Diğer taraftan, GVK’nın 51. maddesi kapsamındaki faaliyetlere başlayan mükellefler, bu faaliyetlerine başladıkları tarihten itibaren gerçek usulde vergilendirilecek olup ticari kazançlarının basit usulde tespit edilmesi mümkün değildir. Ayrıca, yapılan denetimlerde basit usulde vergilendirilen mükelleflerden sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenledikleri veya kullandıkları tespit edilenler basit usulden yararlanamazlar. Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenledikleri veya kullandıkları tespit edilenler, bu hususun kendilerine tebliğ tarihini takip eden aybaşından itibaren gerçek usulde vergilendirilirler. GVK’nın 47. maddesinde yazılı şartları topluca taşıyan ve arka arkaya son iki yıl alış, satış ve/veya hâsılat tutarlarının her biri aynı Kanunun 48. maddesinde yazılı hadlerden düşük olan gerçek usule tabi mükellefler, bu şartın gerçekleşmesini izleyen yılın Ocak ayının başından otuz birinci günü akşamına kadar yazılı olarak bağlı bulundukları vergi dairesine başvurmaları halinde basit usulde vergilendirmeye geçebileceklerdir.
Ticari kazancı basit usulde vergilendirilen mükellefler, yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerine ilişkin olarak GVK’nın 89. maddesinde belirtilen unsurlara ait tutarları (şahıs sigorta primleri, eğitim ve sağlık harcamaları, bağış ve yardımlar, engellilik indirimi, 8.000 TL’lik kazanç indirimi vb.) indirim konusu yapabileceklerdir. Söz konusu indirimlerin yapılabilmesi için, yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir. Ticari kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflerin 2017 yılına ait olup 2018 yılında beyan edecekleri ticari kazançlarına 8.000 TL’lik kazanç indirimi uygulanacaktır. Yine bu mükellefler GVK’nın 31. maddesinde yer alan engellilik indiriminden de faydalanabilirler. Basit usulde vergilendirilen mükellefler, şartları taşımaları halinde genç girişimcilerde kazanç istisnası ve vergiye uyumlu mükelleflere getirilen vergi indiriminden de yararlanabilmektedirler.
2017 yılında basit usulde ticari kazanç elde eden mükelleflerin, basit usulde ticari kazançların beyanı konusunda ayrıntılı bilgi edinmek için, Gelir İdaresinin internet sayfasındaki "www.gib.gov.tr/Rehberler" bölümünde bulunan “Basit Usule Tabi Mükellefler İçin Vergi Rehberi” ile “Basit Usule Tabi Mükelleflerin Yıllık Gelir Vergisi Beyanı Broşürüne” bakmalarında fayda vardır.