Personele Verilen Yolluk ve Gündeliklerin Gider Yazılması Durumu
Giriş:
Seyahat giderlerinin matrahtan indirilmesine dayanak teşkil eden GVK’nun 40/1-4 nolu bendi aşağıdaki şekildedir:
“İşle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri ve seyahat maksadının gerektirdiği süreye sınırlı olmak şartıyla indirilebilir.”
Seyahat ve ikamet giderlerinin otel faturası, uçak, tren bileti gibi belgelerle kanıtlanması ve seyahat amacının gerektirdiği süreyi aşmaması gerekmektedir. Turistik mahiyetteki gezi harcamaları ile eşle çıkılan iş seyahatlerinde yapılan harcamaların eşe isabet eden kısmı ise gider olarak dikkate alınmaz.
GVK’nın 24/2. “Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun olmasın her türlü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur.)” hükmü esas alındığında, hizmet erbabı ve kurumları idare meclisi başkan ve üyelerine, denetçilerine, tasfiye memurlarına, gerçek yol gideri dışında yeme ve yatma giderleri karşılığı olarak yapılacak ödemeler, devlet memurlarına aynı tür giderler karşılığında yapılacak ödeme ile sınırlandırılmış olup, bu sınır içinde yapılacak ödemelerin, ödeme yapılan bakımından vergiye tabi olmadığı; aşan kısmı ise ücret olarak vergiye tabi olduğu kabul edilmiştir. Seyahat giderlerini oluşturan unsurlar yol giderleri, yolculuk sırasındaki yemek ve konaklama giderleri ve iş seyahatlerinde yapılan işle ilgili diğer harcamalardır.
Harcırah Kanununa Göre Değerlendirme:
Harcırah, gidip gelmeye en uygun ve kullanılması mutat olan yol ve taşıt araçları üzerinden verilir. Gidip gelmeye en uygun yol, kolayca gidilip gelinebilen yoldur. En uygun taşıt aracı da, yine kolayca ve aktarmasız olarak yolculuk yapılabilen araçtır. Kullanılması mutat olan yol ve taşıt aracı ise, alışılmış, çoğunluğun tercih ettiği ve kullanılması adet halini almış yol ve taşıt aracıdır. Buna göre izlenecek yol ve taşıt aracı gidip gelmeye en uygun yol ve taşıt aracı olacaktır. Bu yol ve taşıt aracı mutat olarak gidilip gelinmekte olan bir yol ve taşıt aracı olmalıdır.
Özel otomobilleriyle seyahat edenlere, müstahak oldukları taşıt ücreti ile bu taşıta göre geçecek günler için verilmesi gereken gündelikten fazla ödeme yapılmaz.
Yurt içinde verilecek gündeliklerin miktarı her yıl bütçe kanunları ile tespit olunur. Bütçe yasalarına ekli (H) cetveli ile yılı içerisinde ödenecek gündelik miktarı, görevin önemi ve aylık derece tutarları esas alınmak suretiyle belirlenir.
Sonuç:
GVK madde 24’e göre personele verilen gider karşılıklarının vergiden istisna tutulması için söz konusu gider karşılıklarını veren kurumların 6245 sayılı Harcırah Kanununa tabi olması ve yapılan ödemelerin bu kanunun ekli cetvellerinde belirtilen tutarlar dahilinde yapılması gerekir. Mezkûr maddenin ikinci bendinde Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseselerin; idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatma giderlerine karşılık verilen gündelikleri de gelir vergisinden istisna tutulmuştur. Hizmet erbabından kasıt, 6245 sayılı kanuna tabi olsun ya da olmasın her türlü sözleşmeli personeldir.
GVK md. 24/2 hükmünde yol, konaklama ve yeme içme gibi harcırah unsurlarında değerlendirme farklılığı vardır. Bu hükme göre ulaşımda “gerçek yol giderlerinin tamamı” gider karşılığı olarak personele ödenebilirken, yemek ve yatmak karşılığı verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla olması halinde aradaki farkın ücret sayılacağı belirtilmiştir. GVK md. 61 “Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.” hükmü gereğince gider karşılığı mahiyetinde olsa dahi ilgili maddelerin istisna şartlarını taşımayan ödemeler ücret niteliğindedir.
Buna göre personelin ticari faaliyetle alakalı olmak üzere gerçek yolculuk giderlerinin Harcırah Kanunundaki kıstaslara bağlı kalmaksızın gider yazılmasında bir sakınca yoktur. Gerçek giderden kasıt, 213 sayılı VUK’ un 229 ve müteakip maddelerinde belirtilen belge ve vesikalarla ispatlanabilir olmasıdır. Bu şekilde yapılan ödemeler GVK md 40/4 “işle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderlerinin, (Seyahat maksadının gerektirdiği süreye sınırlı olmak şartıyla)” kapsamında değerlendirilmelidir.
Ancak yemek ve konaklama bedellerinin giderleştirilmesinde GVK md 24/2 istisna hükmünden yararlanılabilmesi için aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla olmaması gerekmektedir. Aşan tutarlar GVK 61. Madde hükmü gereği ücret olarak kabul edilerek mezkur kanunun 94. Maddenin 1 numaralı bendinde “Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre” belirtildiği üzere tevkifat yapılması gerekecektir.