İnceleme Sonuçlandıktan Sonra Teminat İstenebilir mi?
Bu yazımızda 6183 sayılı “Amme Alacaklarının Tahsil Usülü Hakkında Kanun”un 9. maddesinde hüküm altına alınmış olan “teminat” müessesine ilişkin kısa bir değerlendirmede bulunarak, vergi incelemesi sonuçlandıktan sonra teminat istenip istenemeyeceği sorusunun cevabını arayacağız.
Kanunun 9. maddesinde teminat istenmesi için; Vergi Usul Kanununun 344. maddesi uyarınca vergi ziyaı cezası kesilmesini gerektiren haller ile 359. maddesinde sayılan hallere temas eden bir amme alacağının salınması için gerekli muamelelere başlanmış olması gerektiği belirtilmiştir. Peki teminat istemini kim yerine getirecektir? Aynı maddenin devamında bu talebi tahsil dairelerinin yerine getireceği belirtilmiştir. Tahsil dairesinden kasıt ise vergi dairesi bulunan yerlerde vergi daireleri, olmayan yerlerde ise malmüdürlükleridir. Ancak teminat isteminin yerine getirilmesi için vergi incelemesine yetkili olanların talebi bulunması gerekmektedir. Yalnızca teoride değil uygulamada da durum bu şekildedir.
Vergi Müfettişi inceleme esnasında tespit etmiş olduğu vergi farkları ve bundan doğan vergi ziyaı cezaları için gerek görmesi halinde yazıyla vergi dairesine durumu bildirmekte, vergi dairesi de buna istinaden teminat hükümlerini yerine getirmektedir. Aslına bakarsanız uygulama bu şekilde olmakla beraber kanun lafzında “… teminat istenir” denilmiştir. Yani teminat istemi Vergi Müfettişinin gerek görmesi halinde değil, VUK’ un 344 ve 359. maddelerine temas eden bir şekilde, vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde zorunludur.
Tüm bu açıklamalar ışığında acaba vergi incelemesi sonuçlandıktan sonra teminat isteminde bulunmak mümkün müdür?
Kanun hükmü ile, henüz tahsil aşamasına gelmemiş olan alacakların 6183 sayılı Kanunun 10. maddesinde teminat olarak kabul edilen menkul ve gayrimenkullerle güvence altına alınması amaçlanmıştır. Kaldı ki tahsil aşamasında olan ancak tahsil edilemeyen alacaklar için zaten Kanunun diğer maddelerinde çeşitli yaptırımlar öngörülmüştür. Teminat hükümleri bu aşamaya henüz geçmemiş olan alacaklar için söz konusudur. Buradan hareketle de inceleme tamamlanıp vergi tarh edildikten sonra artık kanunun tahsile ilişkin hükümleri devreye gireceğinden teminat müessesi uygulanamayacaktır.
Danıştay 3. Dairesi de 09.02.2015 tarihinde vermiş olduğu kararda (1) teminatın, ancak vergi incelemesinin devam ettiği durumlarda yapılan ilk hesaplamalara göre istenebilecek tarhiyatlara hazırlayıcı mahiyette ve alacağın korunmasına yönelik bir tedbir olduğunu, incelemenin sonuçlanıp tarhiyatlar yapıldıktan sonra teminat istenilmesine olanak bulunmadığını, öte yandan, Türkiye’de ikametgâhı bulunan mükelleflerden vergi inceleme elemanının talebi bulunmadan kendiliğinden teminat istenemeyeceğini belirtmiştir.
Görüleceği üzere Danıştay 3. Dairesi de yukarıda ki görüşümüzü destekler nitelikte bir karar vermiştir. Kaldı ki VUK’ un 3. Maddesi (2) de göz önünde bulundurulduğunda söz konusu yargı kararı son derece yerindedir.
(1) Danıştay 3. Dairesi, Esas No:2011/3698, Karar No: 2015/547
(2) Vergi kanunları lafzı ve ruhu ile hüküm ifade eder. Lafzın açık olmadığı hallerde vergi kanunlarının hükümleri, konuluşundaki maksat, hükümlerin kanunun yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan bağlantısı göz önünde tutularak uygulanır.