İmdat TÜRKAYGiriş: 02.03.2016 - 22:10Güncelleme:02.03.2016 - 22:14

5620OKUNMA

2016’da Yıllık Beyanname Verilmesi Gereken Ücret Gelirleri Nelerdir?

1. Genel Açıklamalar
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre, 2015 yılında elde edilen yedi gelir unsuruna ilişkin olarak beyan edilmesi gereken gelir toplamı aksine bir düzenleme yoksa 1-25 Mart 2016 tarihlerinde yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. 25/02/2016 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 470 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yapılan düzenlemeye göre; 2015 Yılında gelirleri sadece ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan veya bunların birkaçından veyahut tamamından ibaret olan gelir vergisi mükelleflerinin, bu gelirlerine ilişkin beyannamelerini önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulması esasına dayanan Hazır Beyan Sistemini (www.gib.gov.tr) kullanarak vermeleri mümkün bulunmaktadır.

Buna göre, 2015 yılında ücret geliri nedeniyle yıllık beyanname vermesi gereken ücretliler, 1-25 Mart/2016 tarihleri arasında Hazır Beyan Sistemini kullanarak, vergi dairesine gitmeden internet üzerinden Vergi İdaresi tarafından kendileri için hazırlanan beyannameyi görüntüleyebilecek, doldurabilecek, değiştirebilecek ve onaylayabileceklerdir. Daha önce ücret gelirinden dolayı gelir vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da Hazır Beyan Sistemini kullanarak beyannamelerini verebileceklerdir. Bu durumda, gelir vergisi mükellefiyet tesisi Sistem tarafından otomatik olarak gerçekleştirilecektir.

Beyan edilen gelir toplamından yasal indirimler yapıldıktan sonra bulunan matraha artan oranlı vergi tarifesi uygulanmak suretiyle tahakkuk eden gelir vergisi Mart ve Temmuz/2016 aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenecektir. Gelir Vergisi Kanununa göre gelirin toplanması ve beyanı esas olmakla beraber, bazı kazanç ve iratlar bu genel ilkenin dışında tutulmuş ve beyan dışı bırakılmıştır. Özellikle yıl içinde tevkif suretiyle vergi alınan bazı gelir unsurları belli limitler çerçevesinde beyan dışında tutulmuştur. Birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirlerinin beyanında da böyle bir durum söz konusudur.

2015 Yılında ücret geliri elde eden ücretlilerin yıllık beyanname vermesi şöyle olacaktır;

• Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri içintutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir.
• Birden fazla işverenden tevkif yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde edilmesi durumunda, birden sonraki işverenlerden elde edilen ücret tutarı, 29.000 TL’yi aşmaması halinde, birinci işverenden alınan da dahil olmak üzere tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirlerinin tamamı beyan edilmeyecektir. Belirlenen 29.000 TL’lik haddin aşılması halinde ise, birinci işverenden elde edilen ücret tutarı da dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
• Birden fazla işverenden ücret alınması halinde birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağını, ücret geliri elde eden ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir. (16 No.lu Gelir Vergisi Sirküleri)
• 2015 Yılında Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları toplamının 29.000 TL’yi aşmaması durumunda yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir.
• Yurtdışından tevkifata tabi tutulmadan elde edilen ücretler için istisna değilse mutlaka Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi verilecektir. 2015 yılında ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı ile istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri için tevkifat yapılmayacağından ücret gelirini elde edenler tarafından yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak, GVK’nın 23/14. maddesine göre, kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenler tarafından, yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödenen ücretler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir.
• Ücretlerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayan ve bu nedenle ücretlerini yıllık beyanname ile beyan etmek zorunda olan ücretlilerde asgari geçim indirimi uygulaması, yıllık beyannamede hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmek suretiyle gerçekleştirilecektir. Bu nedenle, asgari geçim indiriminden faydalanmak isteyen tam mükellef ücretli, Tebliğ ekinde yer alan “Aile Durumu Bildirimi”ni doldurarak yıllık beyannamelerine ekleyeceklerdir.
• Yıl içinde işverenler tarafından ödenen ücret üzerinden kesilen vergiler ise beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Tevkifata tabi tutulduğu için şartları taşımadığı için beyan edilmeyen ücret gelirleri için yıl içinde kesinti suretiyle ödenen gelir vergisi ise, nihai vergi olarak çalışanların üzerinde kalacaktır.

2. Tam Mükellef Gerçek Kişi Ücretlilerin Beyanname Verme Durumu

Gelir Vergisi Kanununa göre ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması ücretin niteliğini değiştirmemektedir.

2015 Yılında tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir. 

Örnek 1: Tam mükellef Bayan (A), 2015 yılında 180.000 TL tek işverenden tevkifata tabi tutulmuş ücret geliri elde etmiştir. Buna göre, ücretlinin tek işverenden elde ettiği ve yıl içinde tevkifata tabi tutulan ücret gelirleri için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilmeyecek ve yıl içinde yapılan gelir vergisi kesintisi vergi nihai vergi olarak kalacaktır. 

2015 Yılında birden fazla işverenden tevkif yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde edilmesi durumunda, birden sonraki işverenlerden elde edilen ücret tutarı, 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşmaması halinde, birinci işverenden alınan da dahil olmak üzere tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirlerinin tamamı beyan edilmeyecektir. 2015 Yılı için belirlenen 29.000 TL’lik haddin aşılması halinde ise, birinci işverenden elde edilen ücret tutarı da dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağını, ücret geliri elde eden ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir. 

Örnek 2: Bay (B), 2015 yılında üç ayrı işverenden toplam brüt 165.000 TL ücret geliri elde etmiş ve ücret gelirlerinin tamamı yıl içinde işverenler tarafından tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.

 
Örnekteki ücretli, 140.000 TL ücret geliri elde ettiği işvereni birinci işveren olarak seçmesi durumunda; 1. işverenden sonraki 2 ve 3. işverenlerden elde ettiği ücret gelirleri toplamı 25.000 TL olmaktadır. Bu tutar 2015 yılı için belirlenen 29.000 TL’lik beyan sınırının altında kaldığından, ücretli birden fazla işverenden elde edilen ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücret gelirlerinin tamamı için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir.

Uygulamada genellikle bir işyerinden ücret geliri elde eden ücretlinin ayrıca başka bir işyerinin yönetim kurulu üyeliği dolayısıyla ücret kapsamında olan huzur ücreti elde edilmesi nedeniyle, yıllık beyanname verme durumu ortaya çıkmaktadır.

Örnek 3: Bay (C), 2015 yılında 3 ayrı işverenden toplam 200.000 TL brüt ücret geliri elde etmiş ve ücret gelirlerinin tamamı yıl içinde tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.

 
Ücretli 1. işveren olarak 125.000 TL ücret geliri elde ettiği işvereni seçmiştir. Kişinin diğer işverenlerden elde ettiği ücret tutarı olan (50.000+25.000=) 75.000 TL, 2015 yılı için beyan sınırı olan 29.000 TL’yi geçtiğinden, 200.000 TL’lik ücret gelirinin tamamı beyan edilecek ve yıl içinde tevkif yoluyla kesilen vergiler ise hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

2015 Yılında Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları toplamının 29.000 TL’yi aşmaması durumunda yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir. 

Örnek 4: Bay (D), 2015 yılında elde ettiği ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı gelirleri şöyle beyan edilecektir.GVK’nın 86/1-c bendi gereğince, 2015 yılı gelirleri için beyan sınırı olan 29.000 TL’nin tespitinde ücret gelirleri diğer gelirler ile ilişkilendirilmeksizin ayrı olarak değerlendirilecektir. Bu değerlendirme sonucu ücret gelirinin beyanı halinde, diğer gelirler tutarı ne olursa olsun (istisna tutarının altında kalanlar hariç) beyannameye dahil edilecektir. 

Mükellefin 1. İşverenden aldığı ücret hariç diğer işverenden elde ettiği ücret tutarı olan 30.000 TL, 2015 yılı için beyan sınırı olan 29.000 TL’yi aştığından, ücret gelirlerinin tamamını (110.000 TL) beyan edecektir. Mevduat faizi geliri ve 1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri GVK’nın geçici 67. maddesine göre tevkifata tabi olduğundan tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Tevkifatsız 1.300 TL tutarındaki alacak faiz ise 2015 beyan sınırı olan 1.500 TL’yi aşmadığından beyan edilmeyecektir. Ödevli, 2015 yılında tam mükellef bir kurumdan brüt 80.000 TL tutarında kar payı (temettü) elde etmiştir. Elde edilen kar payından kurum bünyesinde 12.000 TL (%15 nispetinde) vergi kesintisi yapılmıştır. Kar payının yarısı olan 40.000 TL gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı olan 40.000 TL, 2015 yılı beyan sınırı olan 29.000 TL’yi aştığı için beyan edilecektir.

Konut kira geliri olan 12.000 TL, 2015 yılı için 3.600 TL’lik istisna tutarını aştığından mutlaka beyan edilecektir. Tevkifata tabi tutulmuş 20.000 TL işyeri kira geliri ise, ücret geliri, mesken kira geliri ve kar payı geliri ile birlikte toplandığında 2015 yılı beyan sınırı olan 29.000 TL’yi aştığından beyannameye dahil edilecektir. Ödevli ücret gelirleri, kar payı, işyeri ve konut kira gelirinin toplamı olan 182.000 TL’yi yıllık beyannameyle Mart 2016 ayında beyan edecektir.

Beyannamede, hesaplanan gelir vergisinden, yıl içinde beyannamede yer alan gelirlerden tevkif suretiyle kesilen vergiler mahsup edilecektir. Ancak, ödevli GVK’nın 21. maddesi gereğince, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde edilen ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı olan 343.300 TL, vergi tarifesinin 3. diliminde ücret gelirleri için 2015 yılı için belirlenen 106.000 TL’yi aştığından, kira gelirinden 3.600 TL’lik mesken istisnası düşülemeyecektir.

Örnek 5: Serbest meslek erbabı Bayan (E)’nin 2015 yılında serbest meslek kazancının yanında tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden ücret geliri elde etmiştir.

Mükellef elde etmiş olduğu serbest meslek kazancı nedeniyle mutlaka beyanname verecektir. Birinci işverenden alınan hariç, ikinci işverenden alınan ücret geliri ise 2015 yılı için 29.000 TL’lik beyan sınırını aşmadığından ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir.

3. Tevkifata Tabi Olmayan Ücret Gelirinin Beyanı
Gelir Vergisi Kanununun 95. maddesinde, tevkifata tabi olmayan ücretler belirtilmiş ve vergi tevkifatının yapılmadığı durumlarda ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyan edileceği hüküm altına alınmıştır. Buna göre, 2015 yılında ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı ile istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri için tevkifat yapılmayacağından ücret gelirini elde edenler tarafından yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak, GVK’nın 23/14. maddesine göre, kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenler tarafından, yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Örnek 6: Merkezi Japonya’da bulunan (X) firmasının İstanbul’daki irtibat bürosunda çalışan Bay (C)’ye, işvereni tarafından Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden 2015 yılında 50.000 Dolar tevkifata tabi tutulmamış ücret ödenmiştir.

GVK’nın 23/14. maddesine göre merkezi yurtdışında bulunan firmaların Türkiye’deki irtibat bürolarında çalıştırdığı personele döviz olarak ödenen ücretler gelir vergisinden istisna olduğundan ödevli yıllık beyanname vermeyecektir. Şayet, ödenen ücret (TL) olarak ödenmiş olsaydı, yurtdışından tevkifatsız olarak ödenmesi sebebiyle Mart 2016 ayında yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekecekti.

Örnek 7: Ankara’daki (X) Büyükelçiliğinde çalışan ve GVK’nın 16. maddesindeki istisnadan faydalanmayan Türk uyruklu Bayan (Y), 2015 yılında 100.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Buna göre, kişinin ücretinden tevkifat yapılmadığından ve karşılıklılık esasının da olmaması nedeniyle, elde ettiği 100.000 TL ücret gelirinin tamamı için yıllık beyanname verilecektir.

4. Yıllık Beyanname Veren Ücretlilerin Asgari Geçim İndiriminden Yararlanması
GVK’nın 32. maddesine göre, gerçek usulde vergilenen ücret gelirini elde eden ücretlilerin yararlandığı asgari geçim indirimi uygulamasına (Ücretliler bu uygulamadan genellikle işveren tarafından ücretin ödendiği anda gelir vergisi kesintisi üzerinden mahsup edilmek suretiyle yararlanmaktadırlar.) ilişkin olarak yayımlanan 265 Seri No.lu GV Genel Tebliğinde yapılan açıklamalara göre; ücretlerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayan ve bu nedenle ücretlerini yıllık beyanname ile beyan etmek zorunda olan ücretlilerde asgari geçim indirimi, yıllık beyannamede hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmek suretiyle gerçekleştirilecektir. Bu durumda, asgari geçim indiriminden faydalanmak isteyen tam mükellef ücretli, anılan Genel Tebliğ ekinde yer alan “Aile Durumu Bildirimi”ni doldurarak yıllık beyannamelerine ekleyeceklerdir.

5. Dar Mükellef Ücretlinin Beyanname Verme Durumu
GVK’nın 86/2. maddesine göre, dar mükellef gerçek kişiler, 2015 yılında tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname vermeyecekler ve diğer gelirleri için (ticari kazanç, gerçek usulde vergilendirilen zirai kazançlar, tevkifatsız menkul ve gayrimenkul sermaye iratları için) beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyeceklerdir. Dolayısıyla, tevkifata tabi tutulmuş olmak kaydıyla dar mükellef gerçek kişilerin elde ettiği ücret gelirleri için birden fazla işverenden elde edilip edilmediğine ve tutarına bakılmaksızın yıllık beyanname verilmeyecektir.

6. Yıllık Beyannameden Yapılabilecek İndirimler
Yıllık Beyanname ile beyan edilen gelir toplamından indirim konusu yapılacak hususlar Gelir Vergisi Kanununun 89. Maddesinde, geçici maddelerde ve bazı özel kanunlarda belirtilmiştir. Buna göre indirim konusu yapılabilecek bazı hususlar şunlardır:

• Hayat/şahıs sigorta primleri,
• Eğitim ve sağlık harcamaları,
• Bağış ve yardımlar,
• Engellilik indirimi,
• Sponsorluk harcamaları, (Amatör spor dalları için %100’ü, profesyonel spor dalları için %50'si.)
• Başbakanlıkça veya Bakanlar Kurulunca başlatılan yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışlar,
• İktisadi işletmeler hariç Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar,
• Bireysel Katılım Yatırımcısı İndirimi (6327 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununa eklenen GVK’nın Geçici 82. maddesine göre yapılacak indirim),
• EXPO 2016 Antalya Ajansına yapılan her türlü nakdî ve ayni bağış ve yardımlar ile sponsorluk harcamalarının tamamı (GVK’nın geçici 83. maddesine göre),
• Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar. (Örneğin, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununa, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunun Kuruluşu Hakkındaki Kanuna, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununa, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanununa, Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar gibi.).

7. Ücret Gelirine Uygulanacak Vergi Tarifesi
Gelir Vergisi Kanununun 103. maddesinin birinci fıkrasında yer alan gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan tarife, 2015 takvim yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde esas alınmak üzere 287 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. 2015 Yılında ücret dışındaki gelir unsurları için beyanname veren bir mükellefin aynı anda ücret gelirinin de olması ve beyannamedeki toplam gelirin 66.000 TL'yi aşması durumunda 25.02.2011 tarih ve 75 No.lu GV Sirkülerinde yapılan açıklamalara göre verginin hesaplanması gerekmektedir. Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde tarifede yer alan üçüncü ve dördüncü gelir dilimlerinde ücret gelirleri için farklılaştırılmış gelir dilimlerinin dikkate alınması gerekmektedir.

Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz; kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.