Statü Yedeklerinin Sermaye Artırımında Kullanılmasında Nelere Dikkat Edilmelidir?
Bilindiği üzere, Türk Ticaret Kanunu, anonim ile limited şirketlere, kanunî yedek akçelerden ayrı olarak, isteğe bağlı yedek akçe ayırma izni vermektedir. İsteğe bağlı olarak ayrılan ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile Tek Düzen Hesap Planı’nda “statü yedekleri” olarak adlandırılan bu yedek akçelerin gerekli koşulların varlığında sermaye artırımında kullanılması mümkündür.
İç kaynaklardan sermaye artırımı olarak adlandırılan bu sistemde, sermaye artırımının kanuna uygun surette gerçekleştirilmesi, hem şirketin yönetim organını, yani anonim şirketlerde yönetim kurulunu, limited şirketlerde ise müdürü veya müdürler kurulunu, hem de sermaye artırımına dair rapor tanzim edecek olan yeminli mali müşavirler, serbest muhasebeci mali müşavirler ve denetçileri yakından ilgilendirmektedir.
Anonim ile limited şirketlerin, şirket sözleşmesinde hüküm bulunmak kaydıyla iki şekilde ihtiyari yedek akçe ayırması mümkündür.
Bunlardan birincisi, gerek kuruluş sözleşmesine hüküm konularak gerek kuruluştan sonra sözleşme değişikliğine gidilerek, yıllık kârın yüzde beşinden fazla bir tutarın ayrılmasının ve yedek akçenin ödenmiş sermayenin yüzde yirmisini aşabileceğinin öngörülmesidir.
Diğeri ise, şirket sözleşmesine hüküm koymak suretiyle kanuni yedek akçeler dışında bağımsız bir kalem olarak yedek akçe ayrılmasının öngörülmesi ve bunların özgülenme amacıyla harcanma yollarının ve şartlarının belirtilmesidir.
Şirket sözleşmesi ile ayrılan kanuni yedek akçe de dahil olmak üzere birikmiş kanuni yedek akçe toplamı, şirket esas sermayesinin yarısının altında kalıyorsa sermaye artırımında kullanılamaz. Şirket esas sermayesinin yarısını geçen kısmı yahut sözleşme ile esas sermayenin yarısından fazla bir tavan belirlenmiş ise bu tavanı aşan kısmı sermaye artırımında kullanılabilir.
Şirket sözleşmesi uyarınca kanuni yedek akçelerden bağımsız olarak ayrılan isteğe bağlı yedek akçeler ise, sermaye artırımında kullanılmaları açıkça öngörülmek veya herhangi bir kullanma amacına bağlanmamış olmak kaydıyla sermaye artırımında kullanılabilirler. Anonim ile limited şirketlerin bu kurallara aykırı olarak isteğe bağlı yedek akçelerden yapacakları sermaye artırımları, buna ilişkin genel kurul kararlarının geçersizliğini yahut iptalini gündeme getirebilir.
Ticaret Sicili Yönetmeliği uyarınca, anonim ile limited şirketlerde sermaye artırımının sadece iç kaynaklardan veya sermaye taahhüdü ile birlikte iç kaynaklardan yapılması halinde, sermayenin tamamının ödendiğine, karşılıksız kalıp kalmadığına ve şirket özvarlığının tespitine, iç kaynaklardan karşılanan tutarın şirket bünyesinde gerçekten var olduğuna ilişkin yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir raporunun ya da bağımsız denetime tabi şirketlerde denetçinin (bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşu) bu tespitlere ilişkin raporunun diğer belgelerle birlikte Ticaret Sicili Müdürlüğüne verilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, sermaye artırımı tescil edilmeyecektir.
Bununla birlikte, Yönetmelik, anılan rapora alternatif olarak yönetim organının yazılı beyanını da yeterli kabul etmektedir. Bu itibarla, sermaye artırımının sadece iç kaynaklardan yapılması durumunda, şirket sermayesinin özvarlık içinde korunduğunu, iç kaynaklardan karşılanan tutarın şirket bünyesinde gerçekten var olduğunu doğrulayan yönetim organının (yönetim kurulu, müdür veya müdürler kurulu) açık ve yazılı beyanı ile genel kurul tarafından onaylanmış yıllık bilançonun, bilanço tarihinin üzerinden altı aydan fazla zaman geçmiş olması halinde ise yönetim organı tarafından onaylanmış ara bilançonun ticaret sicili müdürlüğüne verilmesi halinde, mali müşavir ve denetçi raporu aranmayacaktır. Yani, şirketler, bu konuda yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavire ya da denetçiye rapor tanzim ettirmek yerine, yönetim organı tarafından yazılı beyanda bulunarak da iç kaynaklardan sermaye artırımının tescilini talep edebilecektir.
Dolayısıyla, statü yedekleri ile sermaye artırımına gidecek anonim ile limited şirketlerde, sermaye artırımının geçersizliği yahut iptali gibi olumsuz sonuçlarla karşılaşmamak için, gerek sermaye artırım raporu tanzim edecek yeminli mali müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir, denetçi gerek yazılı beyanda bulanacak yönetim organı üyelerinin, değerlendirmede bulunurken statü yedeklerin sermaye artırımında kullanılmasına dair yasal kriterleri dikkate almaları gerekir.