Kamusal Sermayeli Şirketlerin Denetimi
Bilindiği üzere, kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar tacir (tüzel kişi tacir) sayılmaktadır. Bu çerçevede, Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan veya sonradan iştirak edilen ticaret şirketleri ile tüzel kişiliği olmayan ticari işletmelerin tacir olduklarında şüphe yoktur. Bahsi geçen kamu tüzel kişileri ise genellikle hâkim ortak şeklinde anonim ve limited şirketlere iştirak etmektedirler.
Kamusal sermayeli şirket olarak addedeceğimiz bu şirketlerden, Bağımsız Denetime Tabi Olacak Şirketlerin Belirlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararının kapsamına girenlerin bağımsız denetim yaptırması zorunludur.
Bağımsız denetime tabi olduğu halde bu denetimi yaptırmayan kamu şirketlerinde finansal tablolar ile yıllık faaliyet raporu düzenlenmemiş hükmünde sayılır. Ayrıca, bağımsız denetime tabi olan kamu şirketleri, finansal tablolarının ve yıllık faaliyet raporlarının denetimden geçip geçmediğini, denetimden geçmiş ise denetçi görüşünü bunların başlığında açıkça belirtmek zorundadırlar.
Bağımsız denetim kapsamına girmeyen anonim şirket statüsündeki kamu şirketleri ise TTK’nın 397. maddesinin beşinci fıkrası uyarınca denetime tabidirler. Ancak, bu denetime ilişkin Yönetmelik hala yayımlanmamış olduğundan, kapsama giren anonim şirketlerin hiçbirisi bu denetimi yaptıramamaktadır.
Kamu şirketlerinin, Devlet adına Gümrük ve Ticaret Bakanlığı denetim elemanları tarafından denetlenmesi de mümkündür.
Bakanlık, kamu şirketlerinin denetimine resen veya ortakların yahut üçüncü kişilerin istem, ihbar ve şikayetleri üzerine karar verebilir. Tutulmakla veya muhafaza edilmekle yükümlü olunan defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgileri, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı denetim elemanlarınca istenmesine rağmen vermeyenler veya eksik verenler ya da bu denetim elemanlarının görevlerini yapmalarını engelleyenler, fiilleri daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde 6.000 TL’den 73.000 TL’ye kadar adli para cezasıyla cezalandırılırlar.
Bu nedenle, kamu şirketlerinde, şirket yöneticilerinin, bahsi geçen hukukî ve cezaî sonuçlarla karşılaşmamak adına, bağımsız denetim ile denetim yükümlülüklerini yerine getirmeleri ve olası Bakanlık denetiminde denetim elemanlarının talep ettikleri belge ve bilgileri eksiksiz olarak vermeleri gerekir.