Temyiz için davanın belli tutarı aşması koşulu AYM tarafından iptal edildi
Mevcut idari yargılama sistemi gereğince, istinaf ve temyiz kanun yoluna başvurulabilmesi için, dava konusunun, İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) ile belirlenmiş olan tutarları aşması gerekmektedir.
Sistemde temyiz şartı olarak aranan, “Konusu yüz bin Türk lirasını aşan...” ibaresinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurulmuştur.
Tutarla ilgili olarak, sistemin temyiz kısmı, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Yazımızda Yüce Mahkeme’nin bu yöndeki Kararı incelenmektedir.
İptal edilen hüküm ile her yıl yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle güncellenen belli bir tutarı aşmayan kararlara karşı temyiz yolu kapatılmak suretiyle, Danıştay’ın iş yükünün azaltılması amaçlanmıştır.
Anayasa’ya uygunluk denetimi
Yüce Mahkeme, hak arama özgürlüğü boyutuyla, Anayasa’nın 13. maddesindeki ölçüleri kullanmak suretiyle, kuralın Anayasa’ya uygunluğunu değerlendirmiştir.
Anayasa’nın 36. maddesinin birinci fıkrasında, “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.” denilmektedir.
Anayasa Mahkemesi’nin kararlarında, Anayasa’nın mahkemelerce verilen hükmün bir başka yargı mercii tarafından denetlenmesini talep etme hakkını Anayasa’nın 36. maddesinde düzenlenen hak arama özgürlüğü kapsamında güvenceye kavuşturduğu kabul edilmiştir.
Yüce Mahkemeye göre, itiraza konu edilen kural, “hükmün denetlenmesini talep etme hakkına yönelik bir sınırlama getirmektedir.”
Anayasa’nın 13. maddesinde ise “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.” hükmü yer almaktadır.
Bu madde gereğince, düzenlemelerin kanunla yapılması, Anayasa’da öngörülen sınırlama sebebine uygun olması ve ölçülü olması gerekir.
Kanunilik değerlendirilmesi
2577 sayılı Kanun’da itiraz konusu kurala konu parasal değerin hangi an itibarıyla esas alınacağı konusunda herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Temyize ilişkin parasal tutar açısından örneğin davanın açıldığı tarihin mi, istinaf merciin karar tarihinin mi esas alınacağı yönünde bir belirlilik ve açıklık yoktur.
Ancak, Danıştay içtihatları uyarınca söz konusu parasal sınır, bölge idare mahkemesinin karar tarihi itibarıyla esas alınmaktadır. Bölge idare mahkemesinin karar tarihine göre bu kararın temyize tabi olup olmadığı tespit edilmektedir.
Kuralda temyiz kanun yoluna başvuru açısından hangi tarihteki parasal sınırın uygulanacağı hususunun açık, net ve tereddüde yer vermeyecek şekilde düzenlememiş olması nedeniyle kuralın kanunilik şartını taşımadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Ölçülülük değerlendirmesi
Anayasa Mahkemesi'ne göre; konusu beş yüz seksen bir bin Türk lirasının altında kalan tüm vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlerden kaynaklanan davalarda ilk kez davacılar aleyhine hüküm kuran bölge idare mahkemesi kararına karşı temyiz kanun yoluna başvurulamaması, hükmün denetlenmesini talep etme hakkına orantısız bir sınırlama getirmektedir.
Danıştay’ın iş yükünün azaltılması amacı ile davacıların hükmün denetlenmesini talep etme haklarını kullanmadaki menfaatleri arasındaki denge davacılar aleyhine bozulmaktadır.
Sonuç
Konusu beş bin Türk lirasını (2023 yılı için yirmi bin Türk lirasını) geçmeyen vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlere karşı açılan iptal davaları hakkında idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlar halen kesin nitelik taşımaya devam etmektedir. Yani, bunlara karşı istinaf yoluna başvurulamamaktadır. İncelediğimiz Kararında, Yüce Mahkeme, “Usul ekonomisi ve makul sürede yargılama ilkeleri açısından” bu aşamada Anayasa'ya aykırılık görmemiştir.
Bölge idare mahkemelerinin konusu yüz bin Türk lirasını (2023 yılı için beş yüz seksen bir bin Türk lirasını) aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davaların Danıştay’da temyiz edilebilmesine yönelik kural ise kanunilik ve ölçülülük ilkelerine aykırı bulunarak iptal edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi’nin “Konusu yüz bin Türk lirasını aşan...” ibaresini iptal eden 26/7/2023 tarihli ve E.:2023/36, K.:2023/142 sayılı Kararı, Resmî Gazetede yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra (13/7/2024) yürürlüğe girecektir.