Kıdem Tazminatı Rehberi
Çalışanlar, doğal olarak, en çok kıdem tazminatı konusuna duyarlılar.
Çalışanlara faydalı olacak bilgileri bu rehberde toplamaya gayret ettik.
1- Kıdem Tazminatı hakkında genel bilgi
- İşveren tarafından 4857 sayılı Kanunun 25/II. maddesinde gösterilen sebepler dışında işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde kıdem tazminatı ödenir
- İşçi tarafından;
4857 sayılı Kanunun 24.maddesi uyarınca,
Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
Bağlı bulunduğu kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla,
Feshedilmesi veya kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
2- Zamanaşımı
İş sözleşmesinin feshinden itibaren başlayan zamanaşımı 10 yıldır.
3- Kıdem tazminatında dikkate alınmayan süreler.
- İş sözleşmesinin askıya alındığı süreler.
- Ücretsiz izinde geçen süreler.
-Çıraklıkta geçen süreler
4- Uzun süreli istirahat raporunun kıdem tazminatına etkisi
Çalışma süresi altı aydan az olan işçi için, istirahat süresinin 8 haftayı aşması,
Çalışma süresi altı aydan bir buçuk yıla kadar olan işçi için, istirahat süresinin 10 haftayı aşması,
Çalışma süresi bir buçuk yıldan üç yıla kadar olan işçi için, istirahat süresinin 12 haftayı aşması,
Çalışma süresi üç yıldan fazla olan işçi için, istirahat süresinin 14 haftayı aşması ,
halinde, aşan süre kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.
Diyelim ki işyerinde çalışma süresi 2 yıl olan işçi 100 günlük istirahat raporu aldı.
12 haftax7 gün= 84 gün. 100-84= 16 gün süre kıdemtazminatı hesabına dahil edilmez.
5- Emeklilik sebebiyle kıdem tazminatı
Emeklilik nedeni ile kıdem tazminatı alabilmesi için, işçinin aylık veya toptan ödemeye hak kazanmış bulunduğunu ve kendisine aylık bağlanması veya toptan ödeme yapılması için yaşlılık sigortası bakımından bağlı bulunduğu kuruma veya sandığa müracaat etmiş olduğunu belgelemesi ve bu belgeyi işverene ibraz etmesi şarttır.
İşverenin kıdem tazminatını ödemekten kaçınması halinde, söz konusu belgenin yazı ekinde işverene ibraz edildiği günden başlayarak, gecikme faizi hesaplanır. İşçinin işten ayrıldığı tarihten başlayarak, 10 yıl içinde, dava açma hakkı vardır.
6-İlginç bir soru; ‘’Boşanıp tekrar aynı kişi ile evlensem, evlilik gerekçesiyle de istifa etsem kıdem tazminatımı alabilir miyim?’’
Cevap;
- Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile hizmet sözleşmesini evlilik gerekçesi ile sona erdirmesi halinde, kadın işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence kadın işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır. (1475 sayılı Kanun, madde 14)
- Yargıtay 9’uncu Hukuk Dairesi, kadın işçinin kıdem tazminatını alabilmek için boşanıp, tekrar eski eşiyle evlenmesinin, ardından da kıdem tazminatı almak gayesiyle evlilik gerekçesini öne sürerek istifa etmesinin, Medeni Kanunda tanımlanan objektif iyi niyet-dürüstlük- kuralları ile bağdaşmadığı, bu nedenle de kıdem tazminatı ödenmemesi gerektiği yolunda kararlar vermiştir.
- Konuya ilişkin emsal kararlar;
Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 14.1.1987 tarih E. 1986/11078 K.1987/6
Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 3.3.1987 tarih E. 1987/400 K.1987/2607
7- Kapıcımız emekliye ayrılıyor. Kapıcıya kıdem tazminatı ödeyeceğiz. Tazminatın ödenmesinden, ev sahipleri mi, kiracılar mı veya ev sahipleri ve kiracılar birlikte mi sorumludur?
Cevap:
a. Kapıcının kıdem tazminatını ev sahipleri ödeyecektir. Çünkü, Konut Kapıcıları Yönetmeliği’nin 3.maddesine göre, işveren ev sahibidir.(Yönetmeliği 3.3.2004 tarihli Resmi Gazetede bulabilirsiniz)
b. Şayet ev sahibi kıdem tazminatını ödemezse, tazminatı kiracı ödeyecektir. Ancak, kiracı ödediği kıdem tazminatını kiradan düşebilecektir. Kiracının ödeyeceği kıdem tazminatı kira bedelini aşamaz.(634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu madde 18,20,22.)
8- İşçinin işverene verdiği zararın kıdem tazminatından kesilmesi mümkün mü?
İşçinin işverene verdiği zararın, işçinin kıdem tazminatından kesilip kesilemeyeceği hususu, Yargıtay 9.Hukuk Dairesinin, 23.12.2013 tarih ve E.2011/51398 , K.2013/34435 sayılı Kararında açıklığa kavuşturulmuştur.
“Dava, kınama ve ücret kesme cezasının iptali ile kıdem tazminatından yapılan kesintinin davalıdan tahsiline karar verilmesi istemine ilişkindir. Dosya içeriğine göre davacının tedavi görmemesine rağmen, tedavi görür gibi harcırah ve ücret aldığı iddiası ile disiplin soruşturması ile kınama ve yevmiye kesme cezası uygulanmış ve yevmiye kesme cezası dışında raporlu günler için aldığı ücret ve harcırah kıdem tazminatı ve ücretinden yargı kararı olmadan kesilmiştir.
Davacının disiplin cezasını gerektiren davranışının kanıtlanması halinde kınama cezası ve TİS hükümlerine göre verilecek yevmiye kesme cezası yerinde olacağından, bu yevmiye kesme cezasının gün olarak hesaplanacak miktarı dışında davacı işçinin yargı kararı olmadan ücretinden ve tazminatından işverenin diğer zararının, kısaca harcırah ve raporlu olunan günler için ödenen ücretin kesilmesi olanağı bulunmamaktadır. Somut uyuşmazlıkta işverenin yevmiye kesme cezası dışında harcırah ve raporlu olunan günler için kıdem tazminatı ile ücretinden yargı kararı olmadan kesinti yapması yasal olmadığından, davacının buna yönelik isteminin kabulü yerine reddi hatalı olmuştur.”
Sonuç: işçinin işverene verdiği zararın, işçinin kıdem tazminatından kesilmesi, yargı kararı olmadan yasal değildir
9- İşverenin işçiyi ihbar ve kıdem tazminatı ödemeksizin çıkarabileceği sebepler nelerdir?
- İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
- İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.
- İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
- İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
- İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
- İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi
- İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
- İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
- İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
(Kaynak 4857 Sayılı İş Kanunu madde 25/II)
9- Mazeret izin süreleri kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır mı?
4857 sayılı Yasa’nın Ek 2. maddesinde belirtilen mazeret izin süreleri, kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır.
Mazeret izni
Ek Madde 2 –(Ek: 4/4/2015-6645/35 md.)
İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir.
İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.
10- Avans
İş sözleşmesi devam ederken kıdem tazminatı adı altında yapılan ödemeler kıdem tazminatı değil avanstır. İşten ayrılırken ödenecek tazminattan söz konusu avans faizi ile birlikte düşülür.
11- Yabancılara Kıdem tazminatı ödenecek mi?
Bilindiği üzere ülkemizde çalışan yabancı uyrukluların sayısı artmaya başladı. Bu noktada yabancı uyruklu kişiye kıdem tazminatı ödenip ödenmeyeceği gündeme gelmektedir.
Bu durumda olan işçilerden devamlı oturma izni almış ve belirsiz süreli iş sözleşmesi yapılmış yabancı işçilere kıdem tazminatı ödenmesi gerektiği kanısındayız.
12- Yabancı para cinsinden kıdem tazminatı hesaplanır mı?
Yabancı para cinsinden ücret alan işçinin talep etmesi halinde kıdem tazminatının yabancı para birimi üzerinden hesaplanmasına mevzuatımızda bir engel bulunmamaktadır.
Bu soruyla ilgili Yargıtay 9’uncu Hukuk Dairesinin 06.04.2010 tarih ve E.2010/5018, K.2010/9453 sayılı Kararı şu şekildedir:
“Kıdem tazminatında tavanı kamu düzenini ilgilendirmekte ise de, kıdem tazminatının Türk parasıyla ödenmesi gerektiği yönünde bir yasal düzenleme bulunmamaktadır.”
13- Kıdem tazminatı tavanı aşılsa ne olur?
a. İşveren kıdem tazminatı tavanını aşan ödeme yapmak zorunda değildir.
b. İşveren isterse, kıdem tazminatı tavanını aşacak şekilde, ödeme yapabilir.
İşverenin bu yöndeki isteğini kısıtlayan veya engel olan bir yasal düzenleme yoktur.
c. Kıdem tazminatı tavanını aşacak şekilde, ödeme yapılması halinde herhangi bir ceza yaptırımı uygulanması söz konusu değildir.
Çünkü kıdem tazminatı tavanı aşılarak ödeme yapılması durumunda, para ve hapis cezasına hükmolunacağına ilişkin, 1475 sayılı Yasa’nın 98. maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.
d. Kıdem tazminatı tavanını aşacak şekilde, ödeme yapılması halinde, kıdem tazminatı tavanını aşan tutarın, vergi ve sigorta primine tabi tutulması icap edecektir.
Çünkü kıdem tazminatı tavanını aşan tutar, prim olarak kabul edilecektir.
Gelir Vergisi Kanununun 25/7 maddesine göre, 1475 sayılı İş Kanununa ve 854 sayılı Deniz İş Kanununa göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 5953 sayılı Basın İş Kanununa göre ödenen kıdem tazminatlarının 24 aylığı aşmayan miktarları gelir vergisinden müstesnadır.
2015 yılı kıdem tazminatı tavanı yıllık olarak 3.541,37 TL’dir. Bu tutarı aşan kısmın ücret olarak gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekmektedir.
5510 sayılı Yasa’nın 80. maddesi uyarınca, kıdem tazminatı prime esas kazanca tabi tutulmaz.
14- Bono ve çekle kıdem tazminatı ödenir mi?
İşçi ve işverenin anlaşması halinde, işçinin razı olması koşuluyla bono ve çekle kıdem tazminatı ödenmesine bir engel yoktur.
15- Evlilik sebebiyle kıdem tazminatını alıp işten ayrılan kadının yeni bir işe girmesinde engel var mıdır?
Evlilik sebebiyle kıdem tazminatını alıp işten ayrılan kadının ayrıldıktan sonra yeni bir işe girmesi halinde buna engel bir durum sözkonusu değildir.
16- Kıdem tazminatı haczedilebilir mi?
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 27.12.2004 tarih ve E.2004/22540, K.2004 /26972 sayılı kararında, ihbar ve kıdem tazminatının ücret olmadığı bu nedenle tamamının haczedilebileceği belirtilmiştir.
Ayrıca, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 83’üncü maddesinde, kısmen haczedilebilecek kalemler (maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, emekli maaşları, sigortalar veya emekli sandıkları tarafından tahsis edilen gelirler) arasında, ihbar ve kıdem tazminatı sayılmamıştır. Bu madde hükmünden de, İhbar ve kıdem tazminatının tamamının haczedilebileceği, sonucuna varmak mümkündür.