Cengizhan Hakan O. DOĞRUYOLGiriş: 28.08.2023 - 14:58Güncelleme:28.08.2023 - 14:59

886OKUNMA

Mücbir sebepten etkilenen sürelerin son hali (1)

Vergi, ceza, gecikme faizi, geri kazanım katılım payı gibi maddi ödevlerin süreleri ile şekli ödevlere ilişkin süreler mücbir sebepten etkilenmiştir. Yapılandırma kanunlarındaki önemli süreler de mücbir sebep dolayısıyla uzatılmış veya yeniden belirlenmiş durumdadır.

Geniş bir mükellef kesimini ilgilendiren söz konusu sürelerin güncel durumu, 2 bölüm halinde, yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

Bahsedeceğimiz süreler, iç içe geçerek karmaşık bir yapıya dönüşmüş olduğundan, konular anlatıldıktan hemen sonra, bilgilerin özetlendiği tablolara yer verilecektir.

Bu bölüme, incelediğimiz hususla ilgili karmaşıklığın sebepleri ile maddi ve şekli ödevlerin kapsamının açıklanmasıyla başlanacak, devamında Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) duyurularıyla belirlenmiş olan süreler ve vergi levhası alınmasına ilişkin süreler anlatılarak konuyu özetleyen tabloya yer verilecektir.

Karmaşıklığın sebepleri

Üç yapılandırma kanunu, 2023 yılı içinde aynı dönemlerde birlikte uygulanmaktadır. 2023 yılı içinde, örneğin 2 Ekim ve 30 Kasım tarihlerinde, 3 farklı yapılandırma kanunu taksitinin örtüşmesine şahitlik edeceğiz. Karmaşıklığın sebepleri arasında saydığımız bu konuyu yazımızın ikinci bölümünde ayrıntılı şekilde anlatacağız.

Yaşanan olağanüstü şartlar, mevcut karmaşıklığın diğer bir sebebidir. 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş ilinde meydana gelen depremler nedeniyle bazı yörelerde mücbir sebep hali ilan edilmiş, daha sonra bu hal başlangıçtaki illerden bir kısmı için 31 Temmuz 2023 (bu tarih dâhil) tarihi itibariyle sona ererken bir kısmı için 30 Kasım 2023 günü sonuna kadar tekrar uzatılmıştır. Dolayısıyla mücbir sebep hükümlerinin uygulanıp uygulanmaması ve uygulanacağı süre bakımından dört farklı grup ortaya çıkmıştır.

Üçüncü sebep ise incelediğimiz hususla ilgili çok sayıda düzenlemenin yapılmış olmasıdır. 3 adet yapılandırma kanununun yanı sıra, incelediğimiz konu hakkında tespit ettiğimiz kadarıyla şimdilik; 7 adet duyuru, 3 adet Cumhurbaşkanı Kararı (CK), 2 adet sirküler ve 2 adet genel tebliğ yayımlanmıştır. Yazımızın devamında, 2 bölüm halinde, bunları yeri geldikçe analiz edeceğiz.

Maddi ve şekli ödevlerin kapsamı

Mükellef ve sorumlular bir miktar parayı ödemek suretiyle maddi anlamdaki ödevlerini yerine getirmektedir. Bu ödemeler onların genel anlamda mal varlığında bir azalmaya sebep olmaktadır. Gelir ve katma değer vergisinin, harçların veya mahalli nitelikteki vergi ödemelerinin böyle olduğunu söyleyebiliriz.

Şekli ödevlerin yerine getirilmesi ise parasal bir külfete, yani mal varlığında herhangi bir azalmaya yol açmamaktadır. Vergi levhasının yazdırılması, bazı bilgilerin vergi idaresine elektronik ortamda iletilmesi bu tür şekli ödevlere örnek gösterilebilir.

Yazımıza konu edilen maddi ve şekli ödevleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Maddi Ödevler

Yıllık gelir vergisi, yıllık gelir vergisi beyannamelerinde toplam gelir içindeki zirai kazançları %75 ve daha yüksek oranda olanlar için gelir vergisi, GVK Geçici 67’nci madde kapsamında ihtiyari olarak yıllık beyannamenin verilmesi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi, GVK 94’üncü madde ile KVK 15’inci ve 30’uncu maddelerine göre yapılan tevkifatlar, GVK 98’inci madde 3’üncü fıkraya göre üçer aylık beyanname verme hakkından yararlananlar için tevkifatlar, GVK Geçici 61’inci madde uyarınca hesaplanan yatırım indirimi stopajı, istihkaktan kesinti suretiyle tahsil edilen damga vergisi ile sürekli mükellefiyeti bulunanlar için makbuz karşılığı ödenmesi gereken damga vergisi, kurumlar vergisi mükellefleri için turizm payı, turizm payı, dijital hizmet vergisi, konaklama vergisi, özel iletişim vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi, şans oyunları vergisi, 5602 sayılı Kanun’da tanımlanan şans oyunlarıyla ilgili veraset ve intikal vergisi, ilan ve reklam vergisi, müşterek bahislere ilişkin eğlence vergisi ile diğer eğlence vergilerine ilişkin eğlence vergisi, elektrik ve havagazı tüketim vergisi, yangın sigortası vergisi, haberleşme vergisi, değerli konut vergisi, elektrik üretimi lisans harçları yıllık harç, denetim kuruluşları yetkilendirme belgesi yıllık harç, veraset ve intikal vergisi,  motorlu taşıtlar vergisi, emlak vergisi, çevre temizlik vergisi, ceza ve gecikme faizi mücbir sebepten etkilenmiş olan maddi ödevler arasındadır.

Şekli Ödevler

Mal ve hizmet alımlarına ilişkin bildirim formu (Form Ba), mal ve hizmet satışlarına ilişkin bildirim formu (Form Bs), aylık yükleme tercihinde bulunmuş mükelleflerin elektronik defter beratlarının yüklenmesi, geçici vergi dönemleri bazında yükleme tercihinde bulunmuş mükelleflerin elektronik defter beratlarının yüklenmesi, geçici vergi dönemleri bazında yükleme tercihinde bulunmuş kurumlar vergisi mükelleflerinin elektronik defter beratlarının yüklenmesi, aylık yükleme tercihinde bulunmuş kurumlar vergisi mükelleflerinin elektronik defter beratlarının yüklenmesi, geçici vergi dönemleri bazında yükleme tercihinde bulunmuş gelir vergisi mükelleflerinin elektronik defter beratlarının yüklenmesi, aylık yükleme tercihinde bulunmuş gelir vergisi mükelleflerinin elektronik defter beratlarının yüklenmesi; 464 Sıra No.lu VUKGT kapsamında bildirimde bulunma zorunluluğu getirilen aracı hizmet sağlayıcıları, internet reklamcılığı hizmet aracıları ile kargo ve lojistik işletmeleri tarafından bildirim verilmesi; 538 Sıra No.lu VUKGT kapsamında taşınmaz (satış/ kiralama) ve motorlu taşıt (satış) ilanlarını platformları üzerinden yayımlayanlar ile günübirlik konut kiralama işini platformları üzerinden sağlayanlarca bildirim verilmesi; kurumlar vergisi beyannamesi ekinde kurumlar vergisi mükellefleri tarafından gerçek faydalanıcıya ilişkin bildirim formu; kurum geçici vergi beyannamesi ekinde kurumlar vergisi mükellefleri tarafından gerçek faydalanıcıya ilişkin bildirim formu, kurumlar vergisi mükellefleri dışında kalan diğer mükellefler ile diğer kişiler tarafından gerçek faydalanıcıya ilişkin bildirim formu ve vergi levhasının yazdırılması, mücbir sebepten etkilenmiş olan şekli ödevler arasındadır.

Mücbir sebepten etkilenen maddi ve şekli ödevlere ilişkin süreler

Duyurularla belirlenmiş olan süreler

Bu başlık altında anlatacağımız sürelerin ayırt edici yönü, GİB tarafından internet sitesinde farklı tarihlerde yayımlanmış olan duyurularla belirlenmiş olmasıdır.

İlk olarak, 8 Şubat 2023 tarihli duyuru ile mücbir sebep hali ilan edilmesi uygun bulunmuştur. Duyuru gereğince mücbir sebep halinin geçerli olduğu dönemde [6 Şubat 2023 ila 31 Temmuz 2023 (bu tarih dâhil) tarihleri arasında];

• Verilmesi gereken beyanname ve bildirimler 15 Ağustos 2023 Salı günü sonuna kadar verilebilecek,
• Bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergiler ile duyuruda ifade edilen diğer vergi, ceza ve gecikme faizleri 31 Ağustos 2023 Perşembe günü sonuna kadar ödenebilecektir.

Yayım tarihi 14 Şubat 2023 olan duyuruda, deprem nedeniyle mücbir sebep hali ilan edilen illerdeki meslek mensuplarıyla deprem tarihi itibarıyla aracılık ve sorumluluk sözleşmesi bulunan ve mücbir sebep ilan edilen yerler dışındaki mükellefler kapsama dahil edilmiş; yayım tarihi 16 Şubat 2023 olan duyuruda Elazığ ili, 21 Şubat 2023 tarihli duyuruda ise Sivas ili Gürün ilçesi kapsama alınmıştır.

8 Haziran 2023 tarihli duyuru ile mücbir sebep hali ilan edilen Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illeri ile Sivas ilinin Gürün ilçesindeki vergi dairelerine bağlı mükellefler için, 2023 yılı geri kazanım katılım payı beyan dönemlerinin altı aylık olarak belirlenmesi uygun görülmüştür. Bu belirleme 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun ek 11’ inci maddesinde yer alan yetki kapsamında yapılmıştır. Geri kazanım katılım payı beyannameleri, beyan dönemini takip eden ayın son günü saat 23:59’a kadar yetkili vergi dairesine elektronik ortamda gönderilecektir.

Depremden etkilenen yerlerde ilan edilmiş olan mücbir sebep hali, bu yerlerden bir kısmı için 31 Temmuz 2023 (bu tarih dâhil) tarihi itibariyle sona ererken; 27 Temmuz 2023 tarihinde yayımlanan duyuru ile bazı yerler için bu halin uzatılarak 30 Kasım 2023 Perşembe günü sonu itibarıyla sona ermesi uygun bulunmuştur.

Bu kapsamda, 27 Temmuz 2023 tarihli duyuru ile Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya illeri ile Gaziantep İlinin İslahiye ve Nurdağı ilçelerindeki mükellefler için 31 Temmuz 2023 günü sonu itibarıyla sona erecek mücbir sebep halinin 30 Kasım 2023 Perşembe günü sonu itibarıyla sona ermesi uygun bulunmuştur.

Dolayısıyla, mücbir sebep halinin başladığı tarihten mücbir sebep halinin sona ereceği tarihe kadar verilmesi gereken beyanname ve bildirimler 15 Aralık 2023 Cuma günü sonuna kadar verilebilecek, bu beyannamelere ve bildirimlere istinaden tahakkuk eden vergiler ile diğer vergi, ceza ve gecikme faizleri 29 Aralık 2023 Cuma günü sonuna kadar ödenebilecektir.

27 Temmuz 2023 tarihli duyuruda mücbir sebep hali kapsamı dışında olan ödevler şöyle sayılmıştır:

• 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Kanunu’na göre verilmesi gereken beyannameler ile bu beyannamelere istinaden tahakkuk eden ÖTV,
• 492 sayılı Harçlar Kanunu gereğince işlem yapılmadan ödenmesi gereken harçlar,
• Noterlerce yapılacak makbuz karşılığı ödemelere ait beyanname ve ticaret sicil harçlarına ilişkin bildirimler üzerine tahakkuk eden alacaklar.

Bunların önceden olduğu gibi mücbir sebep hali kapsamı dışında olduğu, bu yükümlülüklere ilişkin sürelerde herhangi bir ertelemenin söz konusu olmadığı ifade edilmiştir.

15 Ağustos 2023 tarihli duyuru ile mücbir sebep hali sona eren yerlerde verilmesi gereken;

• Ba-Bs bildirimlerinin verilme süresi (2023/1, 2, 3, 4, 5, 6, 7’nci aylarına ilişkin),
• e-Defterlerin oluşturulma ve imzalanma süresi ile GİB Bilgi İşlem Sistemine yüklenmesi gereken elektronik defter beratlarının yüklenme süresinin (Aylık yükleme tercihinde bulunan mükelleflerin 2022/11, 12 ve 2023/1, 2, 3, 4, 5’ inci ve geçici vergi dönemleri bazında yükleme tercihinde bulunan mükelleflerin 2022/10, 11, 12, 2023/1, 2, 3 ve 2023/4, 5, 6’ncı dönemlerine ilişkin),

11 Eylül 2023 Pazartesi günü sonuna kadar uzatılması uygun bulunmuştur.

Bu durumda, mücbir sebep hükümlerinin uygulanıp uygulanmaması ve uygulanacağı süre bakımından dört farklı grup oluştuğunu söylememiz mümkündür.

• Birincisi, mücbir sebepten etkilenmeyen Türkiye genelidir.
• İkincisi, mücbir sebep hali 31 Temmuz 2023 (bu tarih dâhil) tarihi itibariyle sona eren yerlerdir. Adana, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep (İslahiye ve Nurdağı ilçeleri hariç), Kilis, Osmaniye ve Şanlıurfa illeri ile Sivas ili Gürün ilçesi bu gruba girmektedir.
• Üçüncüsü mücbir sebep hali uzatılan yerlerdir. Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya illeri ile Gaziantep ilinin İslahiye ve Nurdağı ilçeleri bu gruba dahildir.
• Geri kazanım katılım payı beyan dönemleri bağlamında mücbir sebep hali ilan edilmiş tüm yerler için dördüncü bir gruptan da bahsedebiliriz.

Mücbir sebepten etkilenen farklı gruplardaki yöreler için Türkiye genelinden ayrı süreler/dönemler uygulanması gerekmektedir.

160 Sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK) Sirküleri ile Belirlenen Süreler

Mücbir sebep hali kapsamında değerlendirilen mükelleflerin vergi levhalarının alınmasına ilişkin süreler 160 Sayılı VUK Sirküleri ile belirlenmiştir.

Gelir vergisi mükellefleri (kazancı basit usulde tespit edilenler dâhil) ile sermaye şirketleri her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlara isabet eden vergi miktarlarını gösteren levhayı almak zorundadırlar.

160 Sayılı VUK Sirküleri ile yapılan belirleme gereğince, mücbir sebep hali kapsamında değerlendirilerek gelir/kurumlar vergisi beyannamelerinin verilme süresi uzatılan mükelleflerin vergi levhaları, uzatılan beyanname verme süresinin son gününe kadar verilen beyannamelerde yer alan bilgilere göre GİB tarafından oluşturulacak ve 1 aylık süre içerisinde mükellefler tarafından internet vergi dairesi hesabından yazdırılacaktır.

Kahramanmaraş ilinde meydana gelen deprem nedeniyle mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde mükellefiyet kaydı bulunan ve ilan edilen mücbir sebep kapsamında yer alan mükellefler tarafından 2022 takvim yılına ilişkin gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri 15 Ağustos 2023 tarihinde verilmiştir.

Bu kapsamda, vergi levhası, 15 Ağustos 2023 tarihinde verilen gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde yer alan bilgilere göre GİB tarafından oluşturulacak ve 15 Ağustos 2023 tarihinden itibaren 1 aylık süre içerisinde, yani 15 Eylül 2023 tarihine kadar, mükellefler tarafından internet vergi dairesi hesabından yazdırılacaktır.

27 Temmuz 2023 tarihli GİB duyurusu ile mücbir sebep hali uzatılan yerler (Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya illeri ile Gaziantep ilinin İslahiye ve Nurdağı ilçeleri) için vergi levhası, 15 Aralık 2023 tarihinde verilen gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde yer alan bilgilere göre GİB tarafından oluşturulacak ve bu tarihten itibaren 1 aylık süre içerisinde, yani 15 Ocak 2024 tarihine kadar, mükellefler tarafından internet vergi dairesi hesabından yazdırılacaktır.

Tablo 1’de, yukarıda açıkladığımız duyurular ve sirküler sonrasında ortaya çıkan dört farklı grup için, maddi ve şekli vergi ödevlerinin hangi sürelerde yerine getirileceği özetlenmiştir.

Sonuç

Bu yazımızda, geniş bir mükellef kesimini ilgilendiren, iç içe geçerek karmaşık bir hale dönüşmüş olan mücbir sebepten etkilenmiş bazı vergisel süreler analiz edilmiş, kanuni dayanakları gösterilerek bu sürelerin güncel durumu ortaya konulmuş, aşağıdaki tablo yardımıyla da konu tekrar özetlenmiştir.

İkinci bölümde, yapılandırma kanunlarındaki önemli sürelerin mücbir sebepten nasıl etkilendiği yine tablolar yardımıyla incelenecektir.

Tablo 1