Enflasyon muhasebesinde Türkiye ve Arjantin
Ekonomi gündeminde Arjantin-Türkiye karşılaştırmaları sık sık yapılagelmiştir.
Hatta son 30-40 yılın değişmez sorularının başında “Türkiye, Arjantin olur mu?” sorusu gelmiştir.
Ülkemizin önemli iktisatçılarından Mahfi Eğilmez üstad ile Prof. Güven Sak hocam pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da, sağ olsunlar, toplumumuzu aydınlatmışlardır.
Mahfi üstad Nisan 2023’te kaleme aldığı “Arjantin’den Çıkarılacak Dersler” makalesine iki ülkenin büyüme oranları, cari dengelerinin GSYH’ye oranları, kişi başına gelir rakamları ve enflasyon oranları ile ilgili bize oldukça değerli bilgiler sunuyordu. Ve seçim öncesinde Türkiye’nin içinde bulunduğu durumla Arjantin’in içinde bulunduğu durum ve çözüm için ortaya atılan yaklaşımların birbirine çok benzediğini ifade ediyordu.
Güven hoca ise, Haziran 2023’te TEPAV.org’ta yayınladığı “Neyin olmayacağı belli oldu” başlıklı yazısında “Türkiye, Arjantin olur mu?” sorusuna “Özellikle ekonomi politikalarında makule dönüş olmazsa, evet” diyordu. Türkiye’nin bir Arjantin olmadığını, sahip olduğu sanayileşme düzeyi ile hem ekonomide hem dış politikada makul stratejiye dayalı taktiklerle ekonominin toparlanabileceğini kaydediyordu.
Arjantin-Türkiye tangosu
Türkiye ile Arjantin’i 1990’lardan itibaren krizler kronolojisinden incelediğimizde Türkiye t0 zamanında ise, Arjantin’in t3 ya da t4 zamanında olduğu gibi bir kanaat oluşabiliyor. Bu nedenle de doğal olarak aklımıza hemen yukarıdaki soru gündeme geliyor.
Kaynak: Mahfi Eğilmez, 24 Nisan 2023, mahfiegilmez.com
Türkiye 2000’lere girerken, Arjantin patikasını izlemeyi bırakarak Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı ile kendine çok daha güvenli ve sağlam bir yol çizdi.
Son yıllarda enflasyon konusunda yaşadıklarımız ise 20 yıl sonra yeniden o uğursuz (meşum) soruyu gündeme getirdi: Türkiye, Arjantin olur mu?
Türkiye’de 2016’dan itibaren bir miktar artan ve 2019’da dizginlenen enflasyon, 2020’den itibaren yeniden artışa geçerek ülkemizin yüksek enflasyonlu döneme girmesine neden oldu.
Artık mali tablolar gerçek durumu yansıtmaktan uzaklaşmaya başlamıştı.
Nitekim Arjantin o yıllarda çoktan yüksek enflasyon patikasına girmişti. 2013’ten itibaren başını kaldıran enflasyon canavarı 2018 itibariyle Arjantin’i yüksek enflasyonlu ülkeler liginde tepelere çıkarıyor ve 29 no.lu Uluslararası Muhasebe Standartları (UMS) uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılması zorunlu hale geliyordu.
Çünkü UMS 29’a göre, son üç yılın kümülatif enflasyon oranının %100’e yaklaşması veya aşması standardı devreye alıyordu.
Arjantin, 1 Ocak 2018 itibariyle enflasyon düzeltmesine başladı. Türkiye ise eldeki enflasyon oranlarına göre 1 Ocak 2022’den itibaren yüksek enflasyonlu ülke kapsamında enflasyon düzeltmesi kapsamına girmişti.
2022 yılı başında TBMM’den geçen yasal bir düzenleme ile önce vergisel enflasyon düzeltmesi 2023 sonuna kadar ertelendi.
Son 3 yılda YİÜFE oranı %125, TÜFE ise %74,41 iken Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu bir duyuru ile, son üç yılda TÜFE oranının %100’ü aşmadığı gerekçesiyle TFRS ve BOBİ FRS uygulayan şirketlerin enflasyon muhasebesini uygulamasına gerek olmadığını bildirdi.
Esasen muhasebe çevrelerinde o günlerde tartışılan husus, şartlar oluşunca TMS 29’un otomatik olarak devreye girip girmeyeceği idi.
Nitekim Türkiye’de yatırımı olan yabancı sermaye kuruluşlarının 1 Ocak 2022’den itibaren Türkiye’den gelecek mali tablolarını UMS 29 kapsamında talep ettiklerini bu şirketlerin küresel faaliyet raporlarında açıkça görebiliyoruz.
Geldik 2023’ün sonuna.
Hem vergi hem de Türkiye Muhasebe Standartları açısından enflasyon düzeltmesi bu yılın sonunda mali tablolara uygulanacak. Kim bilir belki de uygulanmayacak.
Ancak ortadaki gerçek; enflasyonu düşürmeden ekonomi de, muhasebe de, vergi de, sağlıklı bir yapıya kavuşamıyor.
Bu nedenle tek çaremiz, enflasyonu düşürerek yüksek enflasyonlu ülkeler liginden çıkmak.