Dünya Tepetaklak Oldu: Dev Kamu Şirketlerinin Modası Artık Geçti!
1987 yılında, Bon Jovi popun en tepesindeki rock grubuydu ve dünyanın en değerli üçüncü şirketi kendi ülkesi dışında çok fazla bilinmeyen Tokyo Elektrik Enerjisi Şirketi’ydi (TEPCO). Bugün Bon Jovi hala bir numaralı albümlere sahipken TEPCO’nun değeri %90 oranında düştü ve iflas ile uğraşmaktadır. Şirket şu anda Fukushima’daki nükleer santralinde yaşanan felaket dolayısıyla dünya çapında bilinmektedir.
2009 yılında mesaj, Amerikan kapitalizminin küçüldüğüydü. Dünyanın en değerli 10 firmasının sadece üç tanesi Amerika'dandı: Exxon Mobil, Walmart ve Microsoft . Bu 1980'lerin sonundaki Japonya'nın yükselmesinden bu yana Amerika’nın en zayıf göstergesi oldu.
Dünyada büyük şirketlerin yeni bir türü ortaya çıkmaya başlamıştı: Gelişmekte olan ülkelerdeki devlet kontrolündeki oligopoller. PetroChina (enerji firması ), China Mobile ( telekom), ve ICBC ve CCB (Çinli bankalar) bu yıl en büyük ilk 10 şirket arasında yer aldı. Brezilya’nın Petrobras ve Rusya’nın Gazprom şirketleri listeyi süsleyen diğer şirketlerdi.
Birden bire, dev bir şirket oluşturmanın en iyi yolunun yenilik yapmak veya müşteri kazanmak gibi yöntemler olmadığı bunun yerine özel şirketlere ait borsaya kaydolmak gibi bazı takılar ile birlikte şirketi devlet bürokrasisiyle süslemek olduğu, görüşü yayılmaya başlandı.
Bugün resim tekrar değişmiştir. Dünyanın en değerli 10 şirketinin 9’u Amerikan’dır. Amerika’nın ilk 50 içerisindeki payı da artmaktadır. Neden? Bu durum kısmen şımarık Amerikan borsasından kaynaklanmaktadır. Öte yandan Euro krizi nedeniyle Avrupa firmaları sıralamada zayıf kalarak ilk 50 firma arasında yalnızca 4 firma ile yer bulabildiler.
Bu değişimde iki derin faktörün de önemli rolü vardır. İlk olarak, Amerika’nın sahip olduğu esneklik ve yenilik karışımı anlayıştır. Amerika’nın 9 büyük firmasının 3’ünün 19. yüzyılın sonlarına dayanan kökleri var: Exxon, General Electric ve Johnson & Johnson. Bunların dayanıklılıkları, sahip oldukları güçlü kurumsal kültürlerini yansıtmaktadır. Fakat yaratıcılık ülkede yıkımlara da sebep olmaktadır. Örneğin, IBM ve Intel sıralamada aşağılara düşerek Google ve Apple ile yer değiştirmiştir. Öte yandan dokuz büyük firmanın altısı yurt içinden ziyade yurt dışına satış yapmaktadır.
İkincisi, devlet firmalarının hisselerine yatırımın bir nevi yatırım intiharı olduğuna ilişkin eski anlayış tekrar geri dönmüştür. Bugün, 2009 yılında dünyanın en büyük on devlet firması tepe değerlerine göre 2,2 trilyon dolar veya % 60 değer kaybetmiştir. Yatırımcılar, artık devlet firmalarını daha düşük değerlemektedir. Bugün, GAZPROM için EBITDA çarpanı 3 (yani şirket değeri vergi ve faiz öncesi karın üç katı) olarak değerlendirilirken, bu katsayı EXXON için 11’dir.
Ortalama bir pop yıldızı kariyerine dayanmak için, şirketlerin inovasyon kültürüne, mali disipline ve giderek artan global erişime sahip olması gerekmektedir. Bunlar sadece birkaç yöneticinin sağlayabileceği ve devlet bürokrasisinin gerçekleştiremeyeceği işlerdir.
(Kaynak: www.economist.com)