Akaryakıt Fiyatları Neden Ham Petrol Fiyatları Kadar Düşmüyor?
Ham petrol fiyatları çok önemli bir düşüş seyri izleyerek son bir yılda varili 110 Dolar (258 TL) seviyelerinden 50 Dolar(118 TL) seviyelerine kadar inmiştir. Bu yaklaşık %54 civarında bir fiyat düşüklüğü anlamına gelmektedir.
| Ürün | Ürün Fiyatı |
|---|---|
| Ham Petrol Varil Fiyatı 27.01.2014 | 258,50 |
| Ham Petrol Varil Fiyatı 27.01.2015 | 118,00 |
| Değişim | -54% |
Buna karşılık tüketicinin satın aldığı akaryakıtın pompa fiyatları aynı oranda düşümüş müdür?
Benzine baktığımızda bir yıl önce 5,15 TL olan benzin pompa fiyatı 4,12 Tl ye gerilemiştir. Bu %20 oranında bir indirim demektir.
Aynı şekilde motorinin bir yıl önceki fiyatı 4,56 TL iken 3,57 TL ye kadar gerilemiştir. Bu da %22 oranında bir indirim anlamına gelmektedir.
Ham petrol fiyatları %54 oranında düşerken tüketiciye fiyatlar niye aynı oranda düşerek yansımamaktadır? Bunun en temel nedeni akaryakıt pompa fiyatını sadece ham petrol maliyetlerinin belirlemiyor olmasındandır. Fiyata etki eden en önemli unsur özel tüketim vergisi ve KDV dir. Ayrıca toptancı marjı, dağıtıcı ve bayi payı da fiyatı etkileyen maliyet unsurlarıdır. Ham petrol fiyatı düşmesine rağmen vergi ve diğer unsurlarda önemli bir değişiklik olmamaktadır. Dolayısıyla pompa fiyatları, ham petrol fiyatındaki düşüş kadar indirilememektedir. Bu durum EPDK’nın Petrol Piyasası Fiyatlandırma Raporlarındaki bilgiler esas alınarak aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Ürün | Ürün Fiyatı | Toptancı Marjı | Gelir Payı | Dağıtıcı ve Bayi Marjı Toplamı | Toplam Vergi | Nihai Pompa Satış Fiyatı |
|---|---|---|---|---|---|---|
| K.Benzin 95 Oktan 27.01.2014 | 1,73 | 0,06 | 0,002 | 0,38 | 2,98 | 5,15 |
| K.Benzin 95 Oktan 27.01.2015 | 0,83 | 0,06 | 0,002 | 0,41 | 2,82 | 4,12 |
| Değişim | -52% | -20% | ||||
| Motorin 27.01.2014 | 1,76 | 0,02 | 0,002 | 0,39 | 2,38 | 4,56 |
| Motorin 27.01.2015 | 0,87 | 0,02 | 0,002 | 0,44 | 2,23 | 3,57 |
| Değişim | -50% | -22% |
Görüldüğü üzere bir yıl önce 5,15 TL nihai pompa satış fiyatı içinde benzinin fiyatı 1,73 TL iken bir yıl sonra bu tutar 0,83 TL ye gerilemiştir. Düşüş oranı %52 civarındadır.
Aynı şekilde bir yıl önce 4,56 TL nihai pompa satış fiyatı içinde motorin fiyatı 1,76 TL iken bir yıl sonra bu tutar 0,87 TL ye gerilemiştir. Düşüş oranı %50 civarındadır.
Bu durumda petrol fiyatlarındaki düşüşün akaryakıt pompa fiyatlarına yansıtıldığı ancak vergi ve sektör paylarının değişmiyor olması nedeniyle bu yansımanın çok sınırlı kaldığı anlaşılıyor. Özel Tüketim Vergisinin oransal değil maktu alınıyor olması önemli ölçüde bu sonucu doğurmaktadır. Vergi fiyat artarken de azalırken de değişmemektedir.