6360 Sayılı Kanun Sonrası Bütçeden Belediyelere Pay Dağıtımı
(Boston, A.B.D.) 6360 Sayılı Kanun ile önümüzdeki mahalli idareler seçiminden sonra geçerli olmak üzere 14 yeni büyükşehir belediyesi kuruldu. Mahalli idareler genel seçiminde mevcutlarla birlikte toplam 30 büyükşehir belediye başkanı seçilecek.
6360 sayılı Kanun, bu değişikliğe paralel olarak bütçeden belediyelere dağıtılan payın miktar ve dağıtım usullerinde de önemli değişiklikler yaptı. Yeni sistemde; genel bütçe vergi gelirleri (GBVG) tahsilâtı toplamının %1,5’u büyükşehir belediyeleri dışındaki belediyelere dağıtılacak. Bu tutarın % 80’i nüfusa göre, % 20’si ise gelişmişlik endeksine bağlı olarak paylaştırılacak.
Genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının %4,5’u ise büyükşehir ilçe belediyelerine dağıtılacak. Bu dağıtımda %90 oranında nüfus, % 10 oranında da yüzölçümü dikkate alınacak. Büyükşehir ilçe belediyelerine tahsis edilecek bu payın %30’u bunların bağlı bulunduğu büyükşehir belediyesine aktarılacak.
Ayrıca, akaryakıttan alınan özel tüketim vergisi (ÖTV) hariç, büyükşehir sınırlarında tahsil edilen genel bütçe vergi gelirleri toplamının % 6’sı da büyükşehir belediyelerinin gelirini oluşturan kalemlerden biri olacak. Bu % 6’lık payın % 60’ı doğrudan büyükşehir belediyelerinin hesaplarına gönderilirken, kalan %40’ın %70’i nüfus ve % 30’u da yüzölçümü esaslarına göre dağıtıma tâbi tutulacak. 
Yeni dağıtım usulü hemen tüm belediyelerin gelirlerinde olumlu veya olumsuz farklılık yaratacak. Yeni gelir dağılımı konusunda TEPAV (Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı) tarafından geniş bir araştırma ve analiz yapıldı.
TEPAV’ın araştırmasına göre 6360 sayılı Kanun’la yaklaşık 56,5 milyonluk bir nüfusa hizmet edecek büyükşehir ve büyükşehir ilçe belediyeleri toplam yerel yönetim payının %81’ini alacak. Mevcut sisteme göre büyükşehir ve büyükşehir ilçe belediyeleri yaklaşık 38 milyonluk bir nüfusa hizmet etmekte ve payların %59’unu almaktadır.
Olay bütçeye eklenecek mali yük olarak değerlendirildiğinde TEPAV araştırmasına göre paylardaki artışın toplam tutarı 3,1 milyar TL. Payların mali büyüklüğü ise %12 artmaktadır.
Mevcut sistem ve yeni Kanun’da öngörülen sistem iller bazında karşılaştırıldığında yeni büyükşehir olan illerin aldıkları paylar ilk sıralarda yer almaktadır. En çok kazanan ilk beş il yüzde değişim olarak sırasıyla Muğla (%90), Van (%77), Erzurum (%71), Balıkesir (%65) ve Tekirdağ’dır (%63). Payların artmasına rağmen İstanbul %4’lük bir kayıp yaşamakta, İzmir, Ankara ve Gaziantep’teki değişim %5’in altında kalmaktadır.
Merkezden transfer edilen payların, belediye ve özel idarelerin bütçe gelirleri içindeki oranı %48’den %54’e çıkarken, GSYİH içindeki payı da %1,93’ten %2,20’ye çıkmaktadır.
6360 sayılı Kanun yerel yönetimlerin özgelir yaratma kapasitesini artırmaya yönelik bir içerik sunmazken transfer edilen payları yükselterek merkeze olan bağımlılığı da artırmaktadır. Belediyelerin özgelirleri ile ilgili kanun olan 2464 sayılı Kanun, çok eskimiş ve işlevselliğini büyük ölçüde yitirmiştir. Belediyelerin özgelirlerinin çağa uygun bir anlayışla yeniden düzenlenmesi zarureti her geçen gün artmaktadır. Gelir Politikaları Genel Müdürlüğünü (ya da Gelir İdaresi mi dememiz gerekirdi?!) uyarmış olalım.