5018 Öldü mi? Şeffaflık Bitti mi?
Seksenli yılların başında Kütahya Emet Lisesi’nde öğrenciyken Edebiyat öğretmenimiz Orhan Acar’ın davudi sesiyle, her hecesinin üzerine basa basa okuduğu bir şiir bugüne kadar aklımda kalmıştır.
Yazılı bir metin olarak değil, bir ses ve görüntü kaydı olarak:
“Erler çıkmış meydana,
Ağıt yakarlar Han'a.
Haykırırlar cihana,
Alp Er Tunga öldü mi?
Issız acun kaldı mi?
Ödlek öcün aldı mi?
İmdi yürek yırtılır?”
Şiirin en çok hatırlanan kısmından hareketle, biz de yazımızın başlığını seçtik:
“5018 Öldü mi? Şeffaflık Bitti mi?”
Bilenler için değil ama bilmeyenler için açıklayalım.
5018 sayısı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun TBMM’de kabul edilen sıra sayısıdır.
Bu Kanun, Resmi Gazete’de 24 Aralık 2003’te yayımlanmış ve Türk Mali tarihinde devrim niteliğindeki yasalardan biridir.
1927’den beri yürürlükte olan 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu’nun yerine yürürlüğe konulmuştur.
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahallî idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki tüm kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrolünü kapsıyor.
Yasanın amacı 1. maddede, kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve malî saydamlığısağlamak üzere, kamu malî yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm malî işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve malî kontrolü düzenlemek olarak tanımlanıyor.
Dikkat ederseniz Yasa ile sağlanmak istenen önemli amaçlardan biri, hesap verebilirliği ve malî saydamlığısağlamak olarak belirleniyor.
Bu amacı sağlamak için de belirlenen araçlardan biri de İdare Faaliyet Raporları ya da bir başka ifadeyle Faaliyet Raporları.
İdare faaliyet raporunun, idare hakkındaki genel bilgilerle birlikte;
- Kullanılan kaynakları,
- Bütçe hedef ve gerçekleşmeleri ile meydana gelen sapmaların nedenlerini,
- Varlık ve yükümlülükleri ile yardım yapılan birlik, Kurum ve kuruluşların faaliyetlerine ilişkin bilgileri de kapsayan malî bilgileri,
- Stratejik plan ve performans programı uyarınca yürütülen faaliyetleri ve performans bilgilerini
içerecek şekilde düzenlenmesi gerekiyor.
Bu bağlamda üst yöneticiler ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkililerince, hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, her yılfaaliyet raporu hazırlanması ve kamuoyuna açıklanması gerekiyor (5018 S.K., Md. 41).
Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler ile sosyal güvenlik kurumlarının ilgili mali yıla ilişkin idare faaliyet raporlarının üst yöneticileri tarafından izleyen mali yılın en geç Şubat ayı sonuna kadar kamuoyuna açıklanması bir örneğinin de aynı süre içerisinde Sayıştaya ve ilgili Bakanlığa gönderilmesi gerekiyor.
Buraya kadar her şey olması gerekeni içeriyor.
Ama olanla olması gereken arasında bir fark varsa.
Örneğin 2019 yılına ilişkin idare faaliyet raporlarının Şubat ayı sonuna kadar kamuoyuna açıklanması gerekirken, Nisan sonu itibariyle bir kısmı açıklanmamışsa kamuoyunun bilgilendirilmesi açısından eksiklik var demektir.
Nitekim aşağıdaki tabloda kamu kurumlarının 2019 karnesini görmek mümkün.
2019 yılı İdare Faaliyet Raporlarını 29 Şubat 2020’ye Kadar Açıklaması Gereken Kamu Kurumlarının Bir Kısmına Ait Liste
2019 | EN SON YAYINLANDIĞI YIL | ||
---|---|---|---|
KURUMLAR | VAR | YOK | |
ADALET BAKANLIĞI | X | ||
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI | X | ||
AİLE, ÇALIŞMA VE SOSYAL HİZMETLER BAKANLIĞI | X | 2018 | |
ANAYASA MAHKEMESİ | X | - | |
ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ | X | ||
ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZİ | X | ||
ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU | X | ||
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI | X | ||
DANIŞTAY | X | ||
DEVLET OPERA VE BALESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | ||
DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | ||
DEVLET TİYATROLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | ||
DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI | X | ||
DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI | X | ||
ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI | X | ||
GAP BÖLGE KALKINMA İDARESİ | X | ||
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI | X | 2018 | |
GENÇLİK VE SPOR BAKANLIĞI | X | 2017 | |
GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | 2018 | |
HAKİMLER VE SAVCILAR KURULU | X | ||
HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI | X | 2018 | |
HELAL AKREDİTASYON KURUMU | X | ||
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI | X | ||
İLETİŞİM BAŞKANLIĞI | X | - | |
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU | X | ||
KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | ||
KOSGEB | X | ||
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI | X | ||
MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | ||
METEOROLOJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | ||
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI | X | ||
ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | ||
ÖLÇME SEÇME VE YERLEŞTİRME MERKEZİ BAŞKANLIĞI | X | ||
ÖZELLEŞTİRME İDARESİ BAŞKANLIĞI | X | ||
SAĞLIK BAKANLIĞI | X | ||
SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI | X | ||
SAVUNMA SANAYİ BAŞKANLIĞI | X | ||
SAYIŞTAY | X | ||
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU | X | 2018 | |
STRATEJİ VE BÜTÇE BAŞKANLIĞI | X | ||
TAPU VE KADASTRO GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | ||
TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI | X | ||
TİCARET BAKANLIĞI | X | ||
TÜRK DİL KURUMU | X | ||
TÜRK İŞBİRLİĞİ VE KOORDİNASYON AJANSI BAŞKANLIĞI | X | ||
TÜRK PATENT VE MARKA KURUMU | X | ||
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ | X | ||
TÜRK TARİH KURUMU | X | ||
TÜRKİYE ADALET AKADEMİSİ | X | ||
TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU | X | ||
TÜRKİYE BİLİMLER AKADEMİSİ | X | ||
TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU | X | ||
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU | X | ||
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU | X | 2018 | |
TÜRKİYE SAĞLIK ENSTİTÜLERİ BAŞKANLIĞI | X | ||
ULAŞTIRMA VE ALTYAPI BAKANLIĞI | X | ||
ULUSAL BOR ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ | X | ||
VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ | X | ||
VERGİ DENETİM KURULU | X | 2018 | |
YARGITAY | X |
(Bu tablo 23.4.2020 tarihinde listede yer alan kurumların internet siteleri taranarak oluşturulmuştur.)
İdare Faaliyet Raporunun yayınlanmamasının kamuoyuna etkisi nedir?
İdare Faaliyet Raporları, vergi ödeyicilerin yani vatandaşların ödedikleri vergilerin nerelere, ne şekilde harcandığına ilişkin olarak hesap sorabilmeleri için önemli bir araç durumundadır.
Her ne kadar Kesin Hesap Kanunu hesap sorma açısından önemli bir araç olarak ileri sürülse de İdare Faaliyet Raporları, Bakanlık veya kurum seviyesinde daha geniş ve kapsamlı bir bilgi kaynağıdır.
Bu nedenle de tüm vatandaşlarca takip edilmesi gereken bir belge durumundadır.
Çünkü vatandaş olmak buradan başlıyor.
Yani verdiğini sormak ve sorgulamak suretiyle;
Temsil için verdiğin oyunu ve sana harcansın diye ödediğin vergini sorarak, sorgulayarak….